فکرشهر: روزنامه ابتکار در صفحه ایرانشهر در گفت و گو با هومان لیاقتی به بررسی تاسیس صندوق محیط زیست و اهداف و مزایای تاسیس چنین صندوقی پرداخت و به نقل از وی نوشت: تخریب های محیط زیستی نیز توسط نهادهای دیگر به وجود می آید اما انتظار افراد از سازمان حفاظت محیط زیست است که چرا به وجود آمده است در حالی که کوچکترین نقشی در آن ندارد.
\n\n
\n\n
به گزارش فکرشهر و به نقل از ایرنا، در این گفت و گو که در شماره چهارشنبه پنجم آبان 1395 خورشیدی با مدیرعامل صندوق ملی محیط زیست منتشر شد، می خوانیم: «فناوری پاک» عبارتی است که چند سالی می شود در جوامع در حال توسعه دهان به دهان می چرخد در حالی که در کشورهای پیشرفته اجرایی شده است. فناوری پاک به هر فرآیند، محصول و خدماتی اشاره می کند که اثرات مخرب محیط زیستی را از طریق بهبود استفاده از انرژی، استفاده پایدار از منابع بازیافتی یا فعالیت های محیط زیستی کاهش می دهد. این نوع فناوری شامل طیف گسترده ای از تکنولوژی های مرتبط با بازیافت و انرژی های تجدید پذیر است که به مدد جهانی آمده که محیط زیستش رو به نابودی است.
\n\n
اندیشه فناوری پاک اولین بار در میان بخشی از فناوری ها و صنایع در حال ظهور متولد شد که براساس اصول زیست شناسی، بهره وری مناسب منابع و مفاهیم تولید نسل دوم در صنایع پایه فعالیت می کند. اندیشه ای که هم به بهبود اقتصاد کشورها کمک می کند و هم به یاری محیط زیست می آید. اندیشه ای که سبب شده تا در بسیاری از کشورها صندوقی به نام صندوق محیط زیست ایجاد شود؛ ایران نیز به تازگی به جمع کشورهای دارای این صندوق پیوسته اما با معضلی جدی در تهیه بودجه خود روبه روست. بودجه ای که به گفته مسئولان این صندوق می تواند از طریق دریافت عوارض صنایع آلاینده بدست آید اما در واقع به دست آنها نمی رسد.
\nهومان لیاقتی، مدیرعامل صندوق ملی محیط زیست در گفت وگو با «ابتکار» شرح مفصلی بر این ماجرا و اهداف و مزایای تاسیس چنین صندوقی داده است.
\n\n
**صندوق محیط زیست از چه زمانی و با چه هدفی طرح ریزی شد؟ آیا صندوق محیط زیست در کشورهای دیگر نیز فعال است؟
\nصندوق ملی محیط زیست را معصومه ابتکار در دوره اول ریاست خود در سازمان تشکیل دادند اما وارد مراحل اجرایی نشد و در دور دوم که او دوباره به سازمان برگشت، صندوق محیط زیست را با تمام قوا اجرایی کرد. اما به چه دلیل؟ برای اینکه دیده بودند در دنیا این صندوق ها چه فایده ای دارد. امروزه در مجارستان، لهستان، چک، اسلواکی، بلغارستان صندوق های ملی محیط زیست موفقی وجود دارند.
\nحتی جالب است که بدانید در این کشورها عوارض شهرداری ها و مالیات از سوخت نیز به صندوق ملی محیط زیست واریز می شود و ما به ازای آن آلودگی کمتر و رشد اقتصادی بیشتر می شود و اشتغال و رفاه اجتماعی جدید به وجود می آید. همچنین در چند کشوری که صندوق محلی محیط زیست وجود دارد عوارض بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی و طبیعی و همچنین درصدی از فروش بنزینی که هر فرد می زند به حساب این صندوق واریز می شود. اینها ابزاری است که می تواند به محیط زیست کشور کمک کند اما در کشور ما دقیقا برعکس عمل می شود.
\n\n
**در اساسنامه از صندوق ملی محیط زیست چه تعریفی شده است؟
\nطبق اساسنامه صندوق برای جلوگیری، کمک به کنترل آلانیده های محیط زیست و احیا و جلوگیری از تخریب عرصه های محیط زیستی ایجاد شده است. موقعی که ما برای اکوتوریسم هزینه می کنیم و به فعال بخش خصوصی و فارغ التحصیل محیط زیست وام دهیم تا به دنبال پروژه های اکوتوریسمی بروند هم اشتغال ایجاد کرده ایم و هم در مناطق محروم اقتصاد را تقویت کرده ایم و هم به کشور در سطح کلان کمک کرده ایم. به طور مثال اگر جوانانی به خاطر حفظ زیستگاه گاندو اکوتوریسم را نیز به موازات آن راه اندازی کنند، مطمئن باشید به همه کمک شده است. یکی دیگر از کارهایی که می توانیم در آن سهیم باشیم بازیافت است. بازیافت امروزه به یک بخش فعال اقتصادی در جهان تبدیل شده است. جمع آوری، فرآوری و بازگشت زباله ها به چرخه اقتصادی فرآیندی را طی می کند که باعث اشتغال جوانان و رشد اقتصادی و حفظ محیط زیست می شود.
\n\n
**صندوق ملی محیط زیست چه مزیتی برای محیط زیست کشور دارد؟
\nوقتی صندوق ملی محیط زیست در ایران قوی شود، این صندوق می تواند کنشگران اقتصادی را در بخش های جدید فعال کند. بخش های جدیدی مانند بازیافت، تولید فیلترهای رفع آلودگی هوا، تولید دستگاه های تصویه پساب. لهستان کشوری بود که با صنایع سنگین فولاد و کشتی سازی روزگار می گذراند. امروز صنایع جدیدی در این کشور به وجود آمده که همه در بخش محیط زیست هم فعال هستند. چندی قبل وزیر اقتصاد لهستان با هیات بلند پایه اقتصادی جهت همکاری با فعالان اقتصادی در ایران به دیدن رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آمد. این مساله نشان می دهد که شیوه تولید در دنیا تغییر کرده است.
\n\n
**تعریف کارخانه آلاینده چیست؟
\nکارخانه ای که بیش از حد مجاز مواد آلوده را به محیط وارد می کند. این محیط می تواند آب، خاک، هوا و ... باشد. معدن می تواند مواد آلوده کننده را در اثر استحصال مواد معدنی وارد چرخه آب و خاک کند و یک کارخانه غیر پاک نیز می تواند آلودگی را وارد هوا کند.
\n\n
**این عوارضی که از کارخانه های آلاینده گرفته می شود به کجا تعلق می گیرد؟
\nاین عوارض توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعیین می شود ولی پول حاصل از این عوارض به چرخه شهرداری ها باز می گردد و در حقیقت وارد چرخه سازمان محیط زیست نمی شود. شهرداری ها موظفند که در راستای حفاظت محیط زیست این پول را خرج کنند اما تا کنون هیچ گونه نظارتی توسط سازمان حفاظت محیط زیست بر این امر وجود نداشته است.
\nما با دید خوب می گوییم که شهرداری ها تا کنون این پول را در راه محیط زیست کشور خرج کرده و زحمت کشیده اند اما اکنون که صندوق محیط زیست تشکیل شده است جایگاه این عوارض در این صندوق است نه جای دیگر. حتی اگر شهرداری ها هم بخواهند برنامه های محیط زیستی خود را اجرایی کنند از دریچه اقدام کنند.
\n\n
**چطور این کارخانه ها تشخیص داده می شوند؟
\nتشخیص آلایندگی با سازمام حفاظت محیط زیست است که بخش معاونت محیط زیست انسانی سازمان در این زمینه فعالیت می کند. سازمان حفاظت محیط زیست کارخانه ها و صنایع را نمونه برداری و پایش می کند و این کار را به آزمایشگاه های معتمد می سپارد و پس از بررسی های انجام شده بر مبنای درست علمی محیط زیستی یک صنعت را آلاینده اعلام می کند. اتفاقا سازمان محیط زیست در این بخش بسیار دقیق عمل می کند. خیلی مواقع صنایع بسیار بزرگی از لحاظ استاندارد درست کار کردن، معاف از پرداخت عوارض هستند.
\n\n
**براساس شنیده ها کارخانه ها و صنایع آلاینده باید عوارض آلایندگی را از یک درصد از فروش سالیانه خود پرداخت کنند، آیا آماری از مبلغ عوارض دریافتی در دست هست یا خیر؟
\nالبته نحوه پرداخت عوارض در حال تغییر است و در برنامه ششم پلکانی می شود و براساس درصد آلودگی محاسبه خواهد شد. اطلاعی از میزان مبلغی که از صنایع آلاینده دریافت شده ندارم. من آنقدر می دانم که به من قول داده شده که بخشی از این عوارض وارد صندوق می شود. ما امیدواریم که تمام عوارض وارد شود. این بخش را معاونت حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می کند که به تحقق نزدیک کند. باید در کمیسیون اقتصادی دولت، ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه حل و فصل شود.
\n\n
مالیات در کشورهای پیشرفته دنیا ابزار تشویق و پیشرفت فعالیت اقتصادی است و صرفا به معنی گرفتن پول نیست. وقتی سازمانی مالیات پرداخت می کند به آن سازمان اعلام می شود که در ازای چنین راندمانی چنین مزایا و تشویقی را برای فعالیت خود در اختیار دارد. ما باید فلسفه مالیاتی خود را تغییر دهیم. فلسفه مالیات کشور باید رو به جلو باشد و نه صرفا گرفتن پول، بلکه باید سیاستی برای تشویق فعالان در جامعه باشد. سازمان سعی دارد فعلا بخشی از عوارض صنایع آلاینده را به صندوق واریز کنند تا فعالیت آغاز شود. سعی داریم عوارض پسماند را وارد صندوق کنیم. مکانیسم های دیگری هم وجود دارد که سازمان آن را تشخیص می دهد و در نظر دارد.
\n\n
**آیا امیدی برای انتقال پول این عوارض به صندوق هست؟
\nمن در این مورد نمی توانم از نظر تشکیلاتی اعلام نظر کنم اما چیزی که مشخص است این است که سازمان محیط زیست باید به عنوان یک سازمان حاکمیتی حرف اصلی را در زمینه محیط زیست بزند. سازمان محیط زیست مسئول شناخته می شود مثل عوارضی که دریافت نمی کند اما مسئول وضع آن است، (تخریب های محیط زیستی نیز توسط نهادهای دیگر به وجود می آید اما انتظار افراد از سازمان حفاظت محیط زیست است) که چرا به وجود آمده است در حالی که کوچکترین نقشی در آن ندارد.
\n\n
**آیا سازما ن محیط زیست بر روی هزینه کرد این عوارض نظارتی دارد؟
\nروی هزینه کرد آن هیچ نظارتی نداریم. البته شهرداری ها زحمت می کشند ولی وقتی صندوق ملی محیط زیست وجود دارد چه بهتر است که این پول به این صندوق بیاید و با برنامه هدفمند که توسط سازمان حاکمیتی چون سازمان حفاظت محیط برای محیط زیست کشور تدوین شده هزینه شود.
\n\n
**چه میزان بودجه برای آغاز کار و تحقق اهداف صندوق ملی محیط زیست مورد نیاز است؟
\nتنها می توانم بگویم که رقم حساس و قابل توجهی است که می تواند صنایع پاک را به حرکت در بیاورد. به طور مثال اگر به اندازه کافی منابع مالی داشته باشیم می توانیم در بخش آلودگی هوا، آب، پساب ها، اکوتوریسم، شرکت های دانش بنیان، مخترعان محیط زیستی، برنامه های آموزشی محیط زیستی، فرهنگ سازی کمک کنیم.
\nامروز اگر منابع مالی در دست داشته باشیم می توانیم به کمک مشکل ریزگردهای ایران و احیای تالاب های کشور بیاییم. هدف اصلی ما تقویت بخش خصوصی در ایران است. وقتی عوارضی گرفته می شود اگر این عوارض در صندوق ملی محیط زیست باشد دوباره به حالت تسهیلات به صنایع کشور باز می گردد. فیلتر می خرند و از لیست صنایع آلاینده خارج می شوند.
\n\n
**در صورتی که دیگر کارخانه ها از لیست صنایع آلاینده خارج شوند، درآمد صندوق از کجا تامین خواهد شد؟
\nآن وقت ما از راه های دیگری پول در می آوریم. ما برنامه هایی را در راستای جلب کمک های مردمی آغاز کردیم. ابتکار در مذاکراتی که با رئیس جمهور کره و مقامات کره ای داشتند شرکت های کره ای را موظف کردند برای مسئولیت اجتماعی محیط زیست در ایران هزینه کند. شرکت سامسونگ با محیط زیست مذاکره کرده و فعالیت اجتماعی را آغاز کرده است. خانم لنی هارت، زنی هلندی که زندگی خود را وقف محیط زیست کرده با ایران برای حفظ فوک خزری همکاری می کند. علاوه بر اینها ما در رابطه با مسئله گاندو، تمساح پوزه کوتاه کمک های مردمی جمع می کنیم.
\n\n
**آیا صندوق ملی محیط زیست می تواند جوامع بین الملل را برای حفظ محیط زیست بسیج کند؟
\nحفظ محیط زیست یک سرنوشت همگانی است. حالا که با تدبیر دولت یازدهم و معصومه ابتکار این صندوق راه افتاده است باید همه جانبه کمک بشود. عده ای فکر می کنند عوارض پسماند و عوارض آلایندگی به کارخانه ها فشار وارد می کند. اما این طور نیست این عوارض در جای دیگر اقتصاد را تقویت می کند و فعالیت و اشتغال ایجاد می کند.
\n\n
ما با بانک رایفایزن اتریش تفاهم کردیم و خط اعتباری داریم و با آنها کار می کنیم. از متخصصان این بانک یاد گرفتیم که کالای بازیافتی باید یک بازار فعال داشته باشد. در کشور اتریش قیمت های مختلفی در نوع فرآوری جنس بازیافتی وجود دارد. همه اینها بحث هایی است که از دنیا عقب افتاده ایم. ما نیازمند یک صندوق فعال به خصوص در این زمینه بودیم. سازمان محیط زیست فعلانه با پیگیری هایی که انجام دادند صندوق ملی محیط زیست را به یک نهاد عمومی غیر دولتی تبدیل کردند.
\n\n
علاوه بر آن در مجمع عمومی این صندوق تمامی وزرای مربوطه حضور دارند و همه اینها نشان می دهد که این صندوق می تواند فعال باشد. اگر این صندوق منابع کافی داشته باشد و بتواند بحثی را در الگوی کشت صحیح آغاز کند دیگر مشکلاتی مثل خشکی دریاچه ارومیه و تالاب هامون پیش نمی آید. در اروپا مردم با دادن عوارض و مالیاتهای کوچک کارهای بزرگ می کنند و ما باید آن را نهادینه کنیم.
\n\n
وقتی مردم در حفظ محیط زیست کشورشان پیش قدم شوند آن وقت است که فعالیت های بین الملی نیز می تواند، شکل گیرد و کشورهای دیگر نیز در این راه ترغیب می شوند. خانم ابتکار در دیدار با ریاست جمهور کره جنوبی اعلام کرد که کشور شما تعداد بسیاری از کالاهای خود را در بازار ایران به فروش می رساند پس باید کارخانه هایتان از درآمدی که از فروش محصولاتشان در بازار ایران دارند، مسئولیت اجتماعی خود را در قبال محیط زیست ایفا کنند. کار ما با شرکت سامسونگ آغاز شده و در حال برنامه ریزی با این شرکت هستیم. اولین اقدام همکاری با این شرکت برای رفع گرد و غبار در برخی عرصه های طبیعی در کشور است.
\n\n
**آیا در زمینه بازیافت باتری های موبایلی نیز این همکاری ادامه خواهد داشت؟
\nما نمی توانیم یک کارخانه را اجبار به کاری کنیم. سیاست شرکت سامسونگ را نمی دانم ولی مشارکت مالی و همکاری شرکت سامسونگ با صندوق ملی محیط زیست برای رفع گرد و غبار اولویتی است که سازمان تعیین کرده است. بازیافت باتری و موبایل نیز در نوع خود برای ما بسیار حائز اهمیت است. ما در این زمینه با شرکت هایی خارجی صحبت کرده ایم اما یادتان باشد که محیط زیست و مسئولیت اجتماعی ما در قبال آن یک عشق و علاقه است و نه اجبار.
\n\n
اگر شرکت سامسونگ با علاقه برای حفظ محیط زیست ایران پیش قدم شده ما باید آن را تشویق کنیم. بازخواست و اجبار کردن سبب گریزان شدن آن از این مسئولیت اجتماعی می شود. صنایع داخلی ما امروز برای حفظ گاندو در منطقه بلوچستان هزینه می کنند. ما باید کاری کنیم که صنایع خودمان با علاقه به محیط زیست روی آورند و نه با اجبار. یکی از تاکیدات سازمان حفاظت محیط زیست این است که روزی به جایی برسیم که عوارض آلودگی کارخانه ها و صنایع به صفر برسد.
\n
