فکرشهر ـ همایون فقیه: روز 26 ماه ربيع الاول سال 41 هجری در تاریخ اسلامی، صلحی میان اسلام واقعی و اسلام ظاهری اتفاق افتاد که یکی از سرنوشت سازترین وقایع تاریخی اسلامی است. صلح امام حسن (علیه السلام) با معاویه موضوعی است به بلندای تاریخ که در چند پاراگراف نمی گنجد، اما نگارنده سعی نموده است از کلام بزرگان تیتروار نکاتی را بیان نماید.
صلح امام حسن (ع) با معاویه به تعبیر رهبر انقلاب، (یکی از عظیم ترین نرمش های قهرمانه تاریخ) است و مطمئنا هر کدام از ائمه هدی (ع) هم بودند که در موقعیت امام حسن (ع) قرار می گرفتند، صلح را بر جنگ ترجیح می دادند؛ همان طور که امام حسین (ع) یکی از مدافعان و همراهان امام حسن (ع) در موضوع صلح بودند و اگر صلح اتفاق نمی افتاد، تلاش ها و مشقت های پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع)، همه از بین می رفت؛ ولی صلح حضرت شکل اسلام را از حکومتی به نهضتی تغییر داد و همین تداوم نهضت اسلامی بود که به عصر علمی و مبارک و پر اهمیت امام باقر(ع) و فرزندشان امام صادق (ع) رسید که موقعیت را برای ترویج اسلام واقعی و ترویج مذهب تشیع آماده کرد.
در زمان امام حسن (ع)، چون معاویه با لباس مذهب ظاهر شده بود و از پول و ثروت و جایگاه خوبی در بین مردم برخوردار بود، صلح برای بقای اسلام باید اتفاق می افتاد و اگر جنگی رخ می داد، معاویه پیروز می شد و بر فرض هم پیروز نمی شد، اما امام حسن (ع) به دست جاسوسان دست نشانده ی معاویه در لشکر خویش ترور می شد و بعد از صلح نیز اصحاب بی بصیرت حضرت ایشان را به خاطر این واقعه مورد نکوهش قرار می دادند.
ریشه ی اختلاف معاویه با امام حسن (ع) یک صورت ظاهری داشت و آن این که معاویه می گفت من باید خونخواهی عثمان کنم و این فقط بهانه ای بود برای رسیدن به اهدافش.
شرایط رویارویی امام حسن و امام حسین (علیه السلام) با دشمنانشان کاملا متفاوت بود، به این معنا که هر کدام در عصر دیگری امامت را بر عهده داشتند، همان کار را انجام می دادند و بر اساس شواهد تاریخی اگر امام حسن (ع) کشته می شد، کشته شدن وی در مسند و موقعیت خلافت بود اما کشته شدن امام حسین (ع) در موقعیت اعتراض بود که به شهادت ختم شد و اگر امام حسن (ع) با معاویه جنگ می کرد، به دلیل اینکه به گفته ی شهید مطهری تعداد نیروهای طرفین تقریبا در یک اندازه بودند، ممکن بود جنگ سال ها ادامه یابد و فقط نیروهای دو لشکر تلف شوند و بدون هیچ دست آوردی یا اینکه همان اتفاق جنگ صفین رخ دهد که بعد از مدت ها جنگ بین امام علی (ع) و معاویه، در آخر که نزدیک بود معاویه شکست را بپذیرد، نیرنگ قرآن بر سر نیزه کردن را اجرا کنند.
و اما سه عاملی که باعث تفاوت اساسی صلح امام حسن (ع) با قیام امام حسین (ع) شده، شامل یک: حکومت وقت، امام حسین (ع) را مجبور به بیعت کرده بود و بیعت به این معناست که کل خلافت را به دیگری بدهد، اما برای امام حسن (ع) چیزی به نام بیعت رخ نداد، به دلایلی که در مفاد صلح میان امام حسن (ع) و معاویه آمده؛ موضوع بیعت یک مساله مهم تاریخی است.
عامل دوم این بود که امام حسین (ع)، دعوت مردم کوفه شده بود، کوفه ی زمان امام حسین (ع) شهری بود که ظاهرا آمادگی خود را برای پذیرش خلافت امام حسین (ع) پذیرفته بود و مردمش بعد از سال ها که طعم ظلم و بدکاری های معاویه را چشیده بودند، در دل اشک شوق خلافت امام علی (ع) و فرزندانش را داشتند و با وحدت خویش، آماده ای حضور امام حسین (ع) بودند، گذشته از این که بعدها مردم کوفه با امام حسین (ع) چه کردند، اما مردم کوفه ی زمان امام حسن (ع)، همه متفرق و متشنج بودند و تماما ناجوانمردانه با امام حسن (ع) رفتار می کردند و همه دنبال حرف های معاویه بودند و همان طور که امام علی (ع) در اواخر خلافتشان گلایه های زیادی از مردم کوفه داشتند، کوفه ی زمان امام حسن (ع) آنقدر بی اعتماد بود که امام حسن (ع) موقع خروج از منزل یا رفتن برای نماز، زیر عبایشان زره می پوشیدند که دچار نیرنگ خوارج دست نشانده ی معاویه نشوند.
و عامل سوم این بود که امام حسین (ع) برای احیای امر به معروف و نهی از منکر قیام نمود، زیرا در طی این چندسال حکومت وقت، تماما بر خلاف شریعت و احکام الهی و اسلام در حرکت بود، اما معاویه و ویژگی های عصر امام حسن (ع) چنین نبود و معاویه ظاهرا شریعت و احکام اسلام و فرموده های پیامبر و خلفای بعد پیامبر (ص) را قبول داشت، اما بهانه اش خونخواهی از قاتلین عثمان بود و می گفت که بعد از خونخواهی و خلافت، اسلام را به صاحب اصلی آن یعنی حسن بن علی خواهم داد، هر چند بعد از صلح جریان کاملا متفاوت شد.
صلح امام حسن (ع) زمینه ساز قیام امام حسین (ع) بود و لازم بود امام حسن (ع) مدتی کنار برود تا ماهیت اصلی معاویه و خاندانش بر مردم روشن شود. بعد از تفاهم نامه ی صلح که برای همگان معلوم شد معاویه پایبند آن مفاد نیست، تاریخ می گوید که برخی از شیعیان به خدمت امام حسن (ع) رسیدند و گفتند که حالا معاویه صلح را نقض کرده است و شما باید قیام کنید و امام حسن (ع) بسیار هوشمندانه پاسخ دادند که خیر... قیام برای بعد معاویه است...
به عبارتی یعنی اینکه باید هنوز بیشتر موقعیت را فراهم نمود تا این خاندان بدی های خود را بر مردم بیشتر روشن کنند و آن زمان قیام خواهیم نمود و مطمئنا معنای این فرموده ی حضرت اینست که اگر شخص امام حسن (ع) هم تا بعد معاویه یعنی زمان حکومت فرزند معاویه ملعون زنده می بودند و در همان موقعیت امام حسین (ع) قرار می گرفتند، بدون شک و تردید قیام و جنگ می کردند.
*منبع:هفته نامه فکرشهر ـ شماره 34
