فکرشهر: یکی از اساتید حقوق معتقد است «حقوق اساسی حداقل تضمینی علیه قدرت است و فرد را در برابر زیاده روی های قدرت حمایت می کند» و نیاز است که دانشجویان، گفتمان حقوق اساسی را یاد بگیرند.
به گزارش «فکرشهر»، با دکتر «عباس بصیری» که عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مرکز بوشهر و مدیر گروه حقوق دانشگاه پیام نور استان بوشهر و همچنین عضو افتخاری انجمن حقوق اساسی شعبه بوشهر است، درباره ضرورت یادگیری گفتمان حقوق اساسی و کارکرد این نوع حقوق در جامعه امروز ایران به گفت و گو نشستیم.
فکرشهر: جناب دکتر، به عنوان نخستین سوال، به نظر شما نقش انجمن حقوق اساسی در دانشگاه‌ها چیست؟
انجمن حقوق اساسی به عنوان یک نهاد تخصصی و مردمی علاوه بر تقویت گفتمان حقوق اساسی در دانشگاه ها می تواند در راستای آشنایی دانشجویان رشته های مختلف با کارکردهای حقوق اساسی و مفاد قانون اساسی در قالب کرسی های آزاد اندیشی نقش موثری ایفا کند.
فکرشهر: یادگیری گفتمان حقوق اساسی توسط دانشجویان چه اهمیتی دارد و در کل اصطلاح «گفتمان» به چه معناست و چه تعریفی دارد؟
یکی از مفاهیمی که در حوزه علوم انسانی کاربرد وسیعی پیدا کرده است، «گفتمان» است. گفتمان یک شیوه های جدید برای درک بهتر معنا و مفهوم آشکار و پنهان یک متن است؛ به عبارت دیگر گفتمان نظام ارائه بحث در مورد مساله خاص است. محدوده آن تقریباً منحصر به نوشتار و تا حدودی به شیوه بیان مربوط می شود٬ بدین معنا که در گفتمان تنها معنای ظاهری مطرح شده در گفت‌وگو نقش ندارد، بلکه شرایط زمانی، مکانی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را به صورت پنهانی با خود در بر دارد. گفتمان به مجموعه‌ای از عوامل بیرونی متکی است؛ این عوامل هم در فرآیند تولید متن موثرند و هم در فرایند تفسیر متن. فرآیند تولید و تفسیر با همدیگر دارای تعامل و کنش متقابلند و در نتیجه همدیگر را متأثر می سازند. گفتمان اصطلاحی است که در زمینه ها و رشته های مختلف از جمله حقوق اساسی کاربرد دارد. حقوق اساسی یک حقوق پایه و بنیادین، کلی و عمومی است که حقوق و آزادی های مردم را نسبت به حکومت و حقوق و وظایف حکومت را نسبت مردم و همچنین شکل دولت، ساختار حکومت، وظایف و اختیارات قوای سه گانه و روابط آنها با همدیگر، انتخابات و احزاب سیاسی را به گونه‌ای که در قانون اساسی هر کشوری مقرر شده، مورد بحث و گفت و گو قرار می دهد. بخش عمده ای از حقوق اساسی و مباحث آن برمی گردد به قانون اساسی هر کشور؛ قانون اساسی نیز متنی است که در یک شرایط زمانی، مکانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خاص تدوین و تصویب شده است و عوامل مختلفی در فرآیند ایجاد متن و همچنین در فرایند تفسیر متن موثرند و نقش دارند. در گفتمان حقوق اساسی باید به مجموع این عوامل و شرایط اجتماعی توجه شود؛ لذا گفتمان حقوق اساسی یک راهکاری است برای درک بهتر لایه های آشکار و پنهان متن قانون اساسی و انطباق آن با شرایط اجتماعی در راستای مهار قدرت و تضمین حقوق مردم؛ بنابراین یادگیری شیوه گفتمان حقوق اساسی توسط دانشجویان یک امر لازم و ضروری است.
فکرشهر: با این تفاسیر، به نظر شما حقوق اساسی در جامعه امروز ایران چه کارکردی دارد؟
در ذات قدرت، خود کامگی و استبداد نهفته است؛حقوق اساسی حداقل تضمینی علیه قدرت است و فرد را در برابر زیاده روی های قدرت حمایت می کند و جلوی خودکامگی قدرت را می گیرد؛ روابط سیاسی فرد با جامعه سیاسی را انتظام می بخشد و ساختار و روابط قوای سه گانه در دولت را تعیین می کند؛ همچنین تنظیم روابط آزادی با قدرت در قالب هنجارهای حقوقی را بر عهده دارد. همه این کارکردهای حقوق اساسی در راستای تضمین هر چه بهتر رعایت حقوق و آزادی های افراد است. در واقع حقوق اساسی از یک طرف حافظ حقوق و آزادی افراد است و از طرف دیگر برای همین حقوق و آزادی ها نیز حد و مرزی قائل می شوند تا اعمال آنها به نظم و امنیت و ثبات جامعه آسیبی نرساند و میان قدرت و آزادی فردی نوعی موازنه و تعامل سازنده برقرار می کند. همه این تنظیمات و تعاملات در چارچوب قانون اساسی به عنوان میثاق ملی صورت می گیرد. صرف نظر از کارکردهای مشترک حقوق اساسی که ذکر آن رفت، در هر جامعه ای متناسب با ساختار و ویژگی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و باورها و اعتقادات آن جامعه حقوق اساسی کارکردهای خاص خود را دارد و این ساختارهای اجتماعی و اعتقادات و بافت های فرهنگی در جوامع مختلف منجر به پیدایش سازمان های سیاسی در اشکال متفاوتی در قانون اساسی می شود. در جامعه سیاسی ایران نیز قانون اساسی علاوه بر این که متضمن اصول ساختاری و اصول حقوق فردی است، دارای کارکردهای خاصی است که منحصر به جامعه سیاسی ایران است و این کارکردها نیز ریشه در اعتقادات و فرهنگ جامعه ایران دارد.
فکرشهر: جناب دکتر بصیری، با توجه به توضیحات کامل و زیبای شما پیشنهاد شما برای اثربخشی فعالیت های انجمن حقوق اساسی در دانشگاه ها چیست؟
فعالیت انجمن حقوق اساسی نباید فقط منحصر به اساتید رشته حقوق و فارغ التحصیلان این رشته باشد. این انجمن باید در دانشگاه‌ها فعال شود و از بین دانشجویان و به طور خاص دانشجویان رشته حقوق عضو گیری نماید و گروه های دانشجویی را در واتس آپ تحت مدیریت اساتید رشته حقوق عمومی فعال نموده و آموزش‌های لازم مربوط به رشته حقوق عمومی به ویژه حقوق اساسی به دانشجویان در این گروه های مجازی ارائه شود.
