فکرشهر: ارتقای سواد رسانه ای و همچنین در پیش گرفتن سیاست های سختگیرانه تر برای مسدودسازی مسیر اخبار جعلی به عنوان راهکارهای مقابله با اینفودمیک و اخبار جعلی در بحران کرونا، در وبینار تخصصی «بررسی تطبیقی نحوه پوشش اخبار کرونا در ایران و جهان» مطرح شدند.
به گزارش فکرشهر از ایسنا، وبینار تخصصی بررسی تطبیقی نحوه پوشش اخبار کرونا در ایران و جهان امروز (۱۲ شهریور ماه) با حضور دکتر زرین زردار عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر محمدرضا سهرابی مدیر گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پزشکی برگزار شد.
محمدرضا سهرابی در این نشست گفت: یونسکو ابعاد مختلفی را برای سواد در نظر گرفته که یکی از آن ها رسانه است، یعنی اینکه افراد توانایی تشخیص اخبار درست از نادرست را داشته باشند و تا زمانی که افراد چنین توانایی را نداشته باشند خبرهای نادرست می تواند سلامت و همچنین روان مردم جامعه را تحت تاثیر قرار دهد.
او درباره نظام سلامت در جوامع مختلف توضیح داد: در برخی از کشورها نظام سلامت مبتنی بر پزشک خانواده است و پزشکان خانواده به عنوان دروازه بانان سلامت به سلامت افراد جامعه رسیدگی می کنند، اما در مقابل در کشوری مانند آمریکا نظام سلامت مبتنی بر بازار آزاد است و هر فردی می تواند انتخاب کند که چه خدمتی را بگیرد.
سهرابی با بیان اینکه نظام سلامت کشور ما ترکیبی از این دو سیستم است، توضیح داد: در کشور ما خدمات بهداشتی همچون واکسیناسیون بر عهده دولت است و خدمات درمانی تقریبا در بازار آزاد ارائه می شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نقش نظام سلامت در کنترل بیماری را بسیار موثر عنوان کرد.
سهرابی با بیان اینکه ۲۵ درصد از بحث سلامت توسط وزارت بهداشت قابل کنترل است، توضیح داد: عوامل دیگری هم دخیل است که اشتغال و درآمد، سواد، تجربیات دوران کودکی، اعتیاد و فرهنگ از جمله این عوامل هستند.
او یکی از مشکلات فرهنگی را تمرکز بر فردگرایی عنوان کرد و افزود: ما به جای تمرکز بر اصالت جامعه بر اصالت فرد تمرکز کرده‌ایم. اینکه نمی‌توانیم همه را قانع کنیم که ماسک برنند به خاطر همین دید فردگرایانه است. در ژاپن از پیش دبستانی یاد می‌دهند که چطور فرد مسوولیت‌پذیری در جامعه باشند.
سهرابی بر لزوم فراهم شدن زیرساخت ها در نظام سلامت و سیستم اجرایی، تاکید کرده و این امر را موضوعی عنوان کرد که نیاز به زمان داشته و یک روزه قابل حل نیست.
سهرابی با بیان اینکه سیستم آموزش ما بیمار بوده و تخصص محور است گفت: مثلا به دانشجویی می‌گویی فلان کار یا تحقیق را بکن می‌گوید این در تخصص من نیست. در وزارت هم همینطور است مسوولان هر کدام از دید تخصص خودشان به مسائل نگاه می‌کنند. می‌گویند قرنطینه برای قرون وسطی است. مگر بقیه کشورها در قرون وسطی زندگی می‌کنند؟ پزشکانمان دید درمان دارند نه سلامت.
او در ادامه نسبت به حضور افراد فاقد صلاحیت در رسانه‌های رسمی هشدار داد و حضور متخصصان در رسانه‌ها را نیازمند آموزش در زمینه رسانه و داشتن گواهی فعالیت در رسانه دانست.
سهرابی در پایان صحبت‌هایش تجارت اسلحه، مواد مخدر و دارو را از پرسودترین تجارت های جهان برشمرد و گفت: در بحران کرونا نیز همه کشورها به دنبال آن هستند که با تولید داروهای کرونا سهمی از این بازار پرسود داشته باشند و رسانه ها در این بین می توانند هم علیه و هم به نفع مافیای دارویی نقش داشته باشند.
بر اساس این گزارش ایسنا، زرین زردار در این نشست با بیان اینکه در حال حاضر هنوز داده های کافی برای مقایسه تطبیقی تجربیات رسانه های کشورهای مختلف در سطح آکادمیک در دست نیست و نیز این بیماری یک بیماری ناشناس است و امکان آزمون و خطا وجود دارد، یادآور شد: بخش زیادی از آنچه در رسانه ها برای پوشش کرونا اتفاق می افتد تابع فاکتورهایی خارج از حوزه سلامت و رسانه است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تفاوت در ساختار سیاسی، ساختار اجتماعی و فرهنگی و همچنین تنوع جامعه نخبگان را از مهمترین فاکتورهای تفاوت در تجربه رسانه ای کشورهای مختلف در پوشش اخبار کرونا عنوان کرد.
زردار همچنین با بیان اینکه فرهنگ های مختلف با توجه به میزان گشودگی خود در برابر اخبار، واکنش های متفاوتی دارند، یادآور شد: علاوه بر این موارد میزان تحمل وضعیت های مبهم در فرهنگ های مختلف با یکدیگر متفاوت است و با توجه به ناشناختگی کرونا، برخی از فرهنگ ها تحمل بیشتری دارند تا منتظر دستورالعمل های قطعی بمانند و تحمل برخی فرهنگ ها کمتر است و هرچه زودتر به دنبال دستیابی به نسخه شفابخش هستند.
او با اشاره به اینکه بر اساس این معیارها می توان نحوه پوشش اخبار کرونا در کشورهای مختلف را در چهار نوع دسته بندی کرد، توضیح داد: در کشورهایی مانند ژاپن که در آن ها تقسیم قدرت صورت گرفته و تکثر در آن ها به رسمیت شناخته می شود تجربه رسانه ای معمولا از طریق انتشار مداوم اطلاعات صورت می گیرد.
زردار ادامه داد: در کشور ژاپن بعد از شناسایی اولین موارد ابتلا، به مقامات محلی برای تولید اطلاعات اختیارات بیشتری داده شد تا اطلاعات تولید شده در فضای رسمی افزایش یابد و افراد با افزایش آگاهی برای مقابله با بحران آماده شوند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره تجربه رسانه ای کشورهایی که در آن ها سطحی از تمرکز قدرت، تکثر و گشودگی فرهنگی وجود دارد، توضیح داد: در کشوری همچون سوئد فضای داوطلبانه ای وجود دارد و اطلاعات از طریق شبکه های نخبگانی که سطح اعتماد بالایی نسبت به آن ها وجود دارد منتشر می شود.
او همچنین افزود: در کشورهایی مانند فرانسه که تکثر به اندازه ژاپن و سوئد وجود ندارد اما قدرت سیاسی متمرکز و فرهنگ گشوده است، برای کنترل اپیدمی و اخبار آن تمایل به اعمال قدرت از نوع قانونی و دموکراتیک وجود دارد و با اقداماتی همچون در نظر گرفتن جریمه برای خروج غیر قانونی از خانه از شیوع ویروس جلوگیری می کنند.
زردار اضافه کرد: اما در کشورهایی همچون چین که در آن ها تمرکز قدرت وجود دارد و فرهنگ گشوده نیست، انتظار اطلاعات از بالا به پایین اتفاق می افتد و مسیرهای افقی نیز تحت کنترل دولت قرار دارند و فعالیت آن ها محدود و بسته است. در این کشور بخش زیادی از اخبار در خدمت دستاورد بزرگی به نام خروج از بحران، سانسور می شوند و یا اینکه مورد تحریف قرار می گیرند. در این کشورها برای اطلاع رسانی فضاهایی وجود دارد که مقامات دولتی سعی می کنند آن ها را تقویت کنند و در سایر کانال ها اگر خارج از پروتکل ها محتوایی وجود داشته باشد با آن ها مقابله می شود.
زردار در بخش دیگری از این نشست، با اشاره به تجربه متفاوت آمریکا در پوشش اخبار کرونا، ترامپ را از پیشگامان فیک نیوز خواند و گفت: قبل از کرونا نیز اخبار جعلی در حوزه علم و سلامت موضوع مهمی تلقی می شد، اما بعد از کرونا با پدیده ای به نام اینفودمیک مواجه شدیم که مجموعه وسیعی از اخبار درست و غیردرست را در اختیار افراد قرار می دهند که توانایی انتخاب را از مخاطب می گیرد.
او با بیان اینکه در برخی از کشورها سیاست های سختگیرانه ای نسبت به اخبار جعلی وجود دارد، یادآور شد: در چین در تمام ساختارها بخش مجزایی برای شناسایی اخبار جعلی شکل می گیرد تا این اخبار از شبکه های اجتماعی پاک شوند و افراد منتشرکننده نیز مجازات می شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: همچنین کشورهایی همچون فرانسه و هند نیز ساختار قانونی را برای مقابله با اخبار جعلی دنبال می کنند، در کشورهایی همچون ژاپن و سوئد که با تکثر مواجهیم نیز، برای مقابله با اخبار جعلی مکانیزم هایی همچون انتشار اخبار از مبانی اصلی وجود دارد، یعنی ساختارهای رسمی سعی می کنند نیاز مخاطبان را پوشش دهند و علاوه بر این ها نظامی برای رتبه بندی اخبار راه اندازی شده است، یعنی بنا بر تشخیص مخاطبان اخباری که اعتبار بالاتری دارند در صدر اخبار قرار می گیرند.
زردار با بیان اینکه در کشوری مانند آمریکا، نهادهای علمی ماموریت سومی به غیر از آموزش و پژوهش یعنی ارتباط با جامعه را دنبال می کنند، گفت: در این کشور درون شبکه پزشکی روزنامه نگاران برجسته ای وجود دارند که منبع بسیاری از رسانه های معتبر به شمار می روند و در بحرانی مانند کرونا صدایشان شنیده می شود، یعنی نخبگانی وجود دارند که حتی علی رغم مقاومت دولت، با اخبار جعلی مقابله می کنند.
او با بیان اینکه آنچه در فضای رسانه ای کشور ما در دوران کرونا برای مقابله با اینفودمی تجربه شده پیچیده تر از آن است که بتوان برای آن الگوی روشنی تصویر کرد، افزود: البته تلاش های موثری هم در ستاد ملی مقابله با کرونا انجام شده است که از جمله آن ها می توان به شرکت دادن رسانه های اجتماعی در فرایند خبر اشاره کرد.
زردار تاکید کرد: می توان گفت برای مقابله با اینفودمی در دنیا استراتژی قطعی وجود ندارد اما در کشور ما شاید استفاده از اقتدار در کوتاه مدت بتواند در مقابله با اخبار جعلی از سایر استراتژی ها موفق تر عمل کند.
او همچنین در ادامه این نشست با بیان اینکه سطح تحمل مردم ما پایین است و غالبا ترجیح می دهند به جای مراقبت های بهداشتی طولانی مدت، با جست و جوی کلیدواژه درمان قطعی کرونا با این ویروس مقابله کنند، درباره اخبار جعلی توضیح داد: در انتشار اخبار جعلی، بعد روانی افراد جامعه نیز نقش پررنگی دارد. جریان یافتن اخبار جعلی بسیار روان تر از اخبار درست است و زمانی که با سیل اخبار مواجهیم، اخباری که آرامش بیشتری را برای ما در پی دارند از مقبولیت بیشتری برخوردارند.
او در پایان تاکید کرد: لازم است با به کارگیری سیاست های سختگیرانه تر در شرایط بحرانی مسیرهای اصلی اخبار جعلی شناسایی و مسدود شوند. این راه حل در کوتاه مدت می‌تواند در ایران موفق‌تر از راه‌های دیگر باشد.
