فکرشهر: عضو انجمن خانواده درمانی ایران و دکترای روانشناسی گفت: ایجاد یک تصویر ایده‌آل و غیرواقعی از زنان شاغل در جامعه موجب میشود سلامت روان آنها در معرض خطر باشد چراکه برخی استانداردها برای این افراد تعیین میشود که در بسیاری از مواقع دستیابی به آنها دشوار است.
به گزارش فکرشهر، مژده ارشادی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص اهمیت نقش زنان در خانواده و لزوم حفظ سلامت روان آنها، اظهار کرد: همواره تصوری در جامعه امروزی وجود دارد که براساس آن زنان مساوی با مادر بودن درنظر گرفته می‌شوند و یا زنان به عنوان یک مدیر کامل معرفی می‌شوند، درگذشته براساس الگو و هنجارهای موجود در جامعه تصور می‌شد زنان معمولا در خانه مشغول به کار هستند و مدیریت امور داخلی منزل را بر عهده دارند.
این دکترای روانشناسی و روانشناس بالینی در دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه زنان همواره و در تمامی دوره‌های تاریخی ایران دارای جایگاه با ارزشی بودند، افزود: با این وجود براساس امور حقوقی در ساختار خانواده مردان دارای نقش ریاست هستند و در مسائل روانشناسی نیز با عنوان نماد بیرونی خانواده معرفی می‌شوند در گذشته زنان وظیفه قدرتمند ساختن مرد را برعهده داشتند و درنتیجه در جامعه نقش پررنگی نداشتند اما پس از گذشت جنگ جهانی اول و دوم بسیاری از مردان کشته و یا دچار از کار افتادگی شدند که درنتیجه نیروی کار کاهش پیدا کرد و حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی در تمامی دنیا و ایران پررنگ شد، زنان در ابتدا به عنوان نیروی کار ارزان وارد جامعه شدند و پس از آن با توجه به ویژگی‌های برخی مشاغل مورد پذیرش قرار گرفتند و استفاده از ویژگی‌های زنان در جامعه آغاز شد که همین حضور منجر به ایجاد برخی مشاغل جدید نیز شد برای مثال مهدکودک زمانی ایجاد شد که مادران مشغول به کار شدند و بچه‌های کوچک نیازمند مراقبت بودند.
ارشادی عنوان کرد: زنان در حفظ سلامت جامعه نقش اساسی دارند در جامعه امروزی نیز به مرحله‌ای رسیده‌ایم که زنان حضوری گاهی پررنگ‌تر از مردان دارند اما درمقابل نیروهای حفاظتی کاهش پیدا و الگوهای شخصیتی، رفتاری، سیاست‌های اجتماعی در سطح خرد و کلان افزایش پیدا کرده است و زنان دربرابر این نیروها قرار می‌گیرند بنابراین آسیب‌پذیری آنها نسبت به گذشته افزایش پیدا می‌کند و با توجه به این موضوع لزوم توجه به سلامت روان زنان احساس میشود.
عضو انجمن خانواده درمانی ایران اضافه کرد: در کارکردهای جهانی تربیتی ازدواج، دو وجه وجود دارد اولین مورد تربیت همسر و دومین مورد نیز تربیت فرزندان است، زمانی که زنان به عنوان بخش مهمی از نیروی خانواده از آن جدا و به جامعه وارد می‌شوند باید برای حفظ سلامت جامعه، در راستای افزایش قدرت زنان تلاش شود.
وی با اشاره به اینکه نقش زنان از ابتدای تاریخ تا به امروز وجود داشته است، تصریح کرد: حضرت زهرا (س) نیز با وجود حضور در خانه اما پا به پای حضرت علی (ع) فعالیت داشتند برای مثال در زمان وقوع جنگ حضرت زهرا (س) به همراه دیگر زنان به ساختن تیرهای جنگی می‌پرداختند همچنین حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا حضور داشته و مدیریت بخش عظیمی از افراد موجود در این واقعه بر عهده ایشان بوده و یا خطابه سیاسی_اعتقادی بسیاری انجام دادند همچنین وظیفه نگهداری از امام سجاد (ع) برای ادامه ولایت بر عهده حضرت زینب (س) قرار می‌گیرد اما زمانی که از نقش زنان و آسیب‌پذیری آنها متفاوت استفاده شود به زنانی مانند جعده همسر امام حسن (ع) می‌رسیم که به دلیل عدم تقویت شخصیتی و از طریق انگیزه‌هایی که در سر داشته است باعث وارد شدن رنج عظیمی به فضای اعتقادی و انسانی میشود بنابراین زنان بسیاری را می‌توان مثال زد که قادر هستند در جامعه موثر باشند و یا زنانی که در فاجعه‌سازی برای بشریت نقش دارند.
فشاری بیش از اندازه بر زنان وارد میشود
ارشادی یادآور شد: درحال حاضر بسیاری از مرزهای اجتماعی برای حضور زنان در اجتماع از بین رفته است اما تغییری در باورهایی که از گذشته به یادگار مانده‌اند ایجاد نشده است و درنتیجه فشاری بیش از اندازه بر زنان وارد میشود، بر اساس این باورهای غلط در ذهنیت بسیاری از زنان تحصیل‌کرده یک تصویر ترسیم شده که بر اساس آن زنان خانه‌دار بدون قدرت و ضعیف هستند و یا از زنان شاغل تصویر یک زن بسیار افراشته و قوی نمایان شده است که بسیاری از زنان شاغل توانایی دستیابی به این تصویر را ندارند و همین موضوع برای آنها یک گران‌باری نقش عمیق ایجاد می‌کند و سلامت روان آنها در معرض خطر قرار می‌دهد.
این روانشناس بالینی دانشگاه شهرکرد بیان کرد: می‌توان گفت ایجاد یک تصویر ایده‌آل و غیرواقعی از زنان شاغل در جامعه موجب میشود سلامت روان آنها در معرض خطر باشد چراکه برخی استانداردها برای این افراد تعیین میشود که در بسیاری از مواقع دستیابی به آنها دشوار است و یکی از مهم‌ترین مواردی که باید در ارتقای سلامت روان بانوان به آن توجه داشت تضعیف باورهای غلط درمورد زنان شاغل است و برای رسیدن به این امر باید تلاش شود یک تصویر واقعی از این زنان جایگزین تصویر ایده‌آل موجود شود و درنتیجه از ناکام‌سازی زنان شاغل پیشگیری شود.
وی افزود: زنان شاغل بخشی از انرژی، سرمایه فردی و توان انسانی خود را در محیطی خرج می‌کنند که ممکن است برای آنها محیط خوشایندی نباشد و بخشی از این ناخوشایندی می‌تواند در اثر حجم بالای استرس کاری باشد همچنین این افراد اجازه ندارند استرس و فشار کاری خود را به محیط منزل خود وارد کنند درحقیقت زنان شاغل با خروج خود از محیط کار دغدغه‌های فراوانی مانند خوراک خانواده، پایان یافتن زمان مدرسه کودکان و... در سر دارند و این نشان می‌دهد خود این افراد نیز وظایف زیادی را برای خود درنظر می‌گیرند که بتوانند به تصور ایده‌آل اشتباهی که جامعه از یک شاغل ایجاد کرده است دست پیدا کنند.
ارشادی ادامه داد: عادل‌سازی انتظارات افراد یک جامعه و اعضای خانواده از یک زن شاغل به شدت در سلامت روان او موثر است یعنی باید زنان شاغل بدانند اگر در یک زمان فرصت لازم برای رسیدگی به امور منزل را نداشتند و یا منزل آنها دچار بهم ریختگی شد اتفاق بزرگ و عجیبی نیست بلکه خستگی و نداشتن انرژی یک امر طبیعی است همچنین باید مردان بدانند زن شاغل نیازمند استراحت است و نیاز دارد زمانی را به خود اختصاص دهد تا از میزان شلوغی ذهن او کاسته شود بنابراین تربیت فرزندان و همسران برای رویارویی با اتفاقات در خانواده‌ای که در آن زن شاغل وجود دارد از اهمیت بالایی برخوردار میشود.
عضو سازمان نظام مشاوره و روانشناسی ایران عنوان کرد: زمانی که سخن زنان خانه‌دار شنیده شود بسیاری از آنها از این موضوع که تمامی امور خانه برعهده آنها قرار دارد گلایه دارند و احساس خوشایندی از این موضوع ندارند درصورتی که یکی از موارد خانواده موفق که موجب ارتقای سلامت روان اعضا میشود همکاری و قدردانی اعضای خانواده از یکدیگر است.
وی با اشاره به این موضوع که حضرت علی (ع) یک الگوی بی‌نظیر برای مردان مسلمان است، اضافه کرد: ایشان در امور منزل و نگهداری از فرزندان با حضرت فاطمه (س) همکاری داشتند اما متاسفانه درحال حاضر شاهد هستیم برخی مردان کمک به همسر خود را به عنوان عاملی برای زیر سوال رفتن اقتدار خود تلقی می‌کنند همچنین درصورتی که زندگی‌نامه امام خمینی (ره) مورد مطالعه قرار داده شود می‌توان دریافت امام برای ریختن چایی نیز از همسر خود درخواست نمی‌کردند و یا سعی داشتند در مرتب ساختن منزل یاری‌کننده همسر خود باشند و با این کار به همسر خود نشان می‌دادند شاهد و قدردان زحمات او در منزل هستند.
نبود تعامل و همکاری در خانواده یکی از عوامل آسیب‌پذیری روانی زنان
ارشادی تصریح کرد: امروزه روش تربیتی غلطی در بسیاری از خانواده‌های ایرانی حاکم است یعنی زمانی که کودک سرگرم تماشای تلویزیون است و احساس تشنگی می‌کند از مادر خود آب طلب می‌کند و درصورتی که مادر شاغل انتظارات فرزندان و اعضای خانواده خود را برآورده نکند با واکنش آنها روبرو میشود و از شاغل بودن او ایراد گرفته میشود و این یعنی عدم شناخت مولفه‌های یک زندگی سالم توسط اعضای خانواده و نبود تعامل و همکاری یکی از عوامل آسیب‌پذیری روانی زنان محسوب میشود و لازم است برای برطرف شدن این مشکل الگوهای همکاری درست تقویت شوند یعنی مردانی که در امور منزل همکاری دارند به عنوان الگوهای سالم معرفی شوند.
دکترای روانشناسی و روانشناس بالینی در دانشگاه شهرکرد یادآور شد: می‌توان برای گسترش الگوی همکاری مردان در منزل از مدارس، کلاس‌های مهارت زندگی، آموزش و پرورش، صدا و سیما و رسانه‌ها و... بهره برد چرا که درحال حاضر با توجه به شرایط اقتصادی جامعه برخی اوقات زن و مرد در خانواده موظف هستند برای تامین نیازها شاغل باشند اما باید دانست هیچ یک از زن و مرد بر دیگری برتری ندارد و دارای حقوق اجتماعی برابر هستند.
وی بیان کرد: وجود مولفه‌های سلامت روان زنان در محیط‌های کاری نیز یکی دیگر از موضوعات مهم است که باید به آن توجه داشت، در بسیاری از ادارات و سازمان‌های بزرگ دنیا بخشی با عنوان "توسعه و تحول" اجرا میشود که منابع انسانی یک سازمان جدای از جنسیت ارزشمند تلقی می‌شوند و قدرتمند بودن آنها در جهت حفظ سلامت روان جامعه و بالا بردن سطح سازمان مورد توجه قرار دارد بنابراین می‌توان این موضوع را نیز در نظر داشت و در راستای اجرای آن مثلا برای زنان شاغل باردار برخی امتیازات در نظر گرفت برای مثال این افراد اجازه داشته باشند ساعتی دیرتر در محل کار خود حاضر شوند و یا ساعت پیاده‌روی و سلامت دوران بارداری برای آنها اختصاص پیدا کند.
ارشادی افزود: اصلاح نگاه‌های جنسیتی موجود در جامعه از دیگر مواردی است که باید در محیط‌های کاری مورد توجه قرار بگیرد برای مثال زمانی که یک زن در یکی از پست‌های مدیریتی انتخاب میشود افراد بسیاری و حتی زنان با این موضوع ستیز و مقابله می‌کنند یعنی به جای ارتقای اعتماد به نفس در زنان و ایجاد یک محیط پذیرنده برای آنها یک محیط آزارنده ایجاد میشود و درنتیجه این موضوع و با مطالعه بسیاری از مقالات مشاهده میشود زنان عموما از سن ۴۵ سالگی به بعد درگیر سردردهای میگرنی عصبی می‌شوند و یا احتمال ابتلا به بیماری ام اس در آنها افزایش پیدا می‌کند و این موضوعات به دلیل تحمل اضطراب‌های شدید شغلی است که اکثر آنها نیز با توجه به جنسیت زنان برای آنان وجود دارد بنابراین مهارت‌های اساسی روابط انسانی و زندگی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند سلامت روان زن را تضمین کند.
عضو انجمن خانواده درمانی ایران ادامه داد: بنابراین می‌توان گفت شرایط زنان شاغل باید در ابتدا توسط اعضای خانواده و خود فرد شناخته و مورد پذیرش قرار بگیرد یعنی در ابتدا زنان شاغل مسائل و مشکلات ناشی از شاغل بودن خود را بپذیرند و تا حد امکان آنها مدیریت کنند اما درصورتی که این موضوع محقق نشد قبول کنند یک انسان با قدرت ماورایی نیستند و می‌توانند در مواردی برخی وظایف خود را به درستی انجام ندهند و یا در انجام آن از اعضای خانواده کمک بگیرند و درنتیجه با این کار اجازه نمی‌دهند در یک چرخه افسردگی، اضطراب، رفتارهای وسواسی، پرخاشگرانه و ناکام‌کننده قرار بگیرند.
وی عنوان کرد: متاسفانه امروزه زنان بدسرپرست و یا خودسرپرست با یک نگاه همراه با ضعف و ناشی از بدبختی به شغل خود نگاه می‌کنند که لازم است موقعیت شغلی این افراد نیز باز تعریف شود و کار کردن برای آنها به عنوان یک ابزار برای رفع محدودیت و قدرتمندسازی معرفی شود تا به این صورت این زنان بتوانند یک حال بهتر داشته باشند.
ارشادی با اشاره به نقش رسانه‌های اجتماعی و جمعی به ویژه الگوسازی‌های این رسانه‌ها در جامعه، اضافه کرد: امروزه در جامعه ایران و در عرصه‌های مختلف برنامه‌های متنوعی از زنان موفق وجود ندارد اما در زمان اعیادی مانند نوروز می‌توان تعداد بسیاری از زنان بازیگر را در شبکه‌های مختلف تلویزیونی مشاهده کرد و یا با انجام یک جستجوی ساده در سایت‌های گوناگون اطلاعات کامل از زندگی این افراد در دسترس است اما متاسفانه درمورد زنان الگو که در تاریخ، دین و یا امروز جامعه دستاوردهای بزرگی دارند محتوایی تولید نشده است.
استفاده از ظرفیت رسانه‌های جمعی برای به تصویر کشیدن خانواده موفق
این روانشناس بالینی دانشگاه شهرکرد تصریح کرد: متاسفانه امروزه در ساخت سریال و مجموعه‌های تلویزیونی تنها به زیبایی‌های بانوان و پوشش آنها توجه میشود اما تلاش نمی‌شود از ظرفیت رسانه‌های جمعی برای به تصویر کشیدن خانواده موفق و روابط صحیح اعضای خانواده با یکدیگر استفاده شود.
وی با اشاره به اینکه خانواده یکی از بهترین محیط‌ها برای آموزش همکاری مردان با همسران خود است، یادآور شد: زمانی که فرزندان پسر شاهد کمک‌رسانی پدر در امور منزل به مادر خود هستند در آینده از این الگو بهره‌مند می‌شوند و مطمئنا به همسر خود در امور منزل کمک خواهند کرد به همین دلیل در موضوع عملیات روانی و جنگ نرم که دشمنان برعلیه ایران دارند به صورت مستقیم خانواده و زنان ایرانی را مورد هدف قرار می‌دهد.
عضو سازمان نظام مشاوره و روانشناسی ایران خاطرنشان کرد: بنابراین بخش بزرگی از مشکلات زنان در محیط کاری ناشی از نبود آموزش در جامعه است که درنتیجه جوامع درگیر برخی کلیشه‌ها، اوهام، عقاید خرافی و باطل شده‌اند و فضای سواستفاده از زنان به ویژه زنان شاغل در جامعه مهیا شده که راهکار حل تمامی این مشکلات الگوسازی صحیح از زنان شاغل است برای مثال چند نفر امروز در جامعه زن کشاورز نمونه سال که اهل چهارمحال و بختیاری است را می‌شناسند و از دست‌آوردهای او آگاهی دارند و یا چند درصد از بافنده‌های قالی ممتاز استان شناخته شده هستند؟ پاسخ این سوالات نشان می‌دهد در جامعه به یک حرکت جمعی نیاز است تا به جای الگوسوزی شاهد الگوسازی در حوزه زنان موفق باشیم و از شکل‌گیری یک تصور غیرقابل دسترس از زنان شاغل برای عموم افراد جلوگیری شود.
