آیا اسرائیل به دنبال انتقال مردم غزه به مصر است؟

فکرشهر: رضا غبیشاوی در عصرایران نوشت: آیا اسرائیل به دنبال اخراج مردم غزه از این منطقه به خاک مصر (صحرای سینا) است؟

اتفاقات و سخنانی که به تازگی مطرح شده نشان می‌دهد احتمالا پاسخ مثبت است. مهمترین آن‌ها را می‌توان سخنان اخیر رئیس جمهوری مصر "عبدالفتاح سیسی" دانست. او به تازگی و در سخنان نادری در نشست خبری مشترک با صدراعظم آلمان در قاهره گفته بود: " آنچه که در غزه روی می‌دهد حاکی از تلاش برای کوچ دادن اهالی غزه به صحرای سینا مصر است. اما دولت مصر چنین چیزی را قبول نمی‌کند. اهالی غزه حتی اگر به مصر بیایند به مقاومت ضداشغالگری خود ادامه می‌دهند و اسرائیل هم به آن‌ها جواب می‌دهد و جنگ ادامه می‌یابد".

همزمان شبکه الجزیره هم به نقل از یک منبع در حماس خبر داد: جو بایدن رئیس جمهور امریکا برنامه‌ای را برای انتقال یک میلیون نفر از اهالی غزه به مصر دنبال می‌کند. دولت امریکا به دولت مصر وعده داده در صورت پذیرش این تعداد از اهالی غزه، همه بدهی‌های این کشور صفر خواهد شد. اما مصر و اردن و دولت فلسطین چنین چیزی را قبول نکردند.

در این باره می‌توان گفت:‌

۱- سرزمین تاریخی فلسطین به سه بخش تقسیم می‌شود. مناطق تحت اداره کابینه اسرائیل، کرانه باختری و غزه است. در حال حاضر دولت محمود عباس به صورت ناقص و غیرکامل بر کرانه باختری حاکمیت دارد. منطقه غزه هم در کنترل دولت حماس است. فلسطینی‌ها دارای دو دولت هستند: دولت کرانه باختری به ریاست محمود عباس و دولت غزه به ریاست حزب حماس. آن‌ها یکدیگر را به رسمیت نمی‌شناسد. این دو منطقه از نگاه سازمان ملل متحد، مناطق تحت اشغال نظامی اسرائیل هستند. این دو منطقه فلسطینی نشین از یکدیگر فاصله دارند و باهم تماس و ارتباط فیزیکی ندارند. آن‌ها ازهم جدا هستند.

کرانه باختری ۳ میلیون ساکن فلسطینی و ۳۰۰ هزار شهرک نشین دارد. غزه بیش از ۲ میلیون نفر ساکن دارد. اسرائیل نیز ۱۰ میلیون جمعیت دارد که ۲ میلیون نفر آن‌ها فلسطینی تبار (فلسطینی‌های اسرائیلی - فلسطینی‌های دارای شناسنامه و شهروندی اسرائیل) هستند.

منطقه غزه به مرکزیت شهر غزه، با جمعیت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفری از دو طرف شمالی و شرقی در محاصره اسرائیل، از سمت غربی با دریا (در کنترل اسرائیل) و از جنوب با مصر هم مرز است (گذرگاه رفح). این منطقه به شکل شبیه مستطیل به طور ۴۱ کیلومتر و عرض ۶ تا ۱۲ کیلومتر، ۳۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. تا قبل از این ورود و خروج کالا و افراد از طریق گذرگاه مصر و گذرگاه‌های اسرائیل - غزه انجام می‌شد، اما محدودیت‌های بسیاری وجود داشت. هم اکنون البته همه این گذرگاه‌ها بسته شده اند.

۲- اخراج یا انتقال اجباری یا کوچ دادن اهالی غزه از این منطقه به صحرای سینا مصر از دهه‌ها قبل تاکنون مطرح می‌شد. در میان تندرو‌های اسرائیل از قبل این ایده برای پاک کردن صورت مسئله فلسطین و تحقق اشغال کامل سرزمین تاریخی فلسطین توسط اسرائیل وجود داشت. اینکه مردم فلسطینی ساکن کرانه باختری و قدس شرقی به خاک اردن و ساکنان غزه به سمت مصر (صحرای سینا) کوچ داده شوند تا با حذف ملت فلسطین، بحث وجود کشور فلسطین نیز از میان رود و مسئله فلسطین، بلاموضوع شود. منطقه غزه در حال حاضر میزبان فلسطینی‌هایی است که از مناطق مختلف فلسطین دراثر اشغالگری و جنگ و تهدید و اخراج‌های اسرائیل، از شهر و روستای خود آواره و مجبور شده اند به غزه پناه بیاورند. تنها بخش کوچکی از جمعیت غزه، اهل غزه هستند و بقیه، آوارگان و پناهنگاهی از سایر مناطق فلسطین تاریخی هستند که در اثر اشغالگری اسرائیل مجبور شده اند به غزه بیایند و ساکن اردوگاه‌ها باشند.

۳- کابینه فعلی اسرائیل، تندروترین و راست گراترین کابینه تاریخ اسرائیل است. افراطی‌ترین وزیران و چهره‌های تندرو مذهبی و ملی گرا در این کابینه حضور دارند. به همین دلیل حمایت از ایده حل مسئله غزه از طریق حذف صورت مسئله یعنی اخراج مردم این منطقه به سمت مصر بیش از پیش مورد توجه تل آویو است. "بزالل اسموتریچ" وزیر دارایی اسرائیل از افراطی‌ترین چهره‌های کابینه تل آویو در یکی از سخنرانی‌های خود نقشه‌ای از اسرائیل را داشت که شامل کرانه باختری، غزه و کل خاک اردن بود. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل هم در سخنرانی سازمان ملل، نقشه‌ای از اسرائیل به دست گرفت که در آن کرانه باختری و غزه هم بخش‌هایی از اسرائیل بودند. هر دو مورد با اعتراضات زیادی روبه رو شدند.

۴- مصر و اسرائیل یکدیگر را به رسمیت می‌شناسند و باهم روابط رسمی دیپلماتیک دارند. در نتیجه اسرائیل نمی‌تواند تنها با زور دست به این اقدام بزند و فلسطینی‌ها را مجبور به مهاجرت کند و مصری‌ها را در عمل انجام شده قرار دهد. اسرائیلی‌ها برای این اقدام حتما نیازمند هماهنگی قبلی با مصری‌ها هستند. گرچه اگر مرز غزه و مصر باز باشد و اسرائیل بمباران خود را از شمال به جنوب غزه افزایش دهد نتیجه این خواهد شد که شمار زیادی از مردم غزه برای در امان ماندن از بمباران به سمت خاک مصر پناه خواهند برد. به همین دلیل هر بار حملات اسرائیل علیه غزه آغاز می‌شود دولت مصر مرز با غزه را به طور کامل می‌بندد و تنها به صورت استثنایی اجازه عبور کاروان‌های امدادرسانی را می‌دهد.

۵- به گفته یک منبع حماس در گفتگو با الجزیره، اسرائیلی‌ها به دنبال کوچ دادن نصف مردم غزه به مصر هستند. این نشان می‌دهد احتمالا اسرائیلی‌ها قصد دارند با کاهش جمعیت منطقه غزه هم از تراکم انسانی این منطقه کم کنند هم از کارکرد سپر انسانی در غزه در اینده بکاهند.

علاوه بر این، بعید نیست اسرائیل بخواهد مساحت فعلی منطقه غزه را کم کند. ارتش اسرائیل قبل از این از اهالی شمال منطقه غزه خواسته بود به سمت جنوب منطقه جابجا شوند. حماس و بسیاری از کشور‌ها و سازمان‌های بین المللی با این جابجایی مخالفت کرده اند. این جابجایی می‌تواند مقدمه‌ای برای تخلیه بخش شمالی منطقه غزه از اهالی آن و در گام بعدی اشغال نصف آن باشد. در نتیجه نصف جمعیت غزه (یک میلیون نفر)‌از منطقه غزه به صحرای سینای مصر کوچ داده می‌شوند و محل زندگی آن‌ها (نیمه شمالی منطقه غزه) هم توسط ارتش اسرائیل اشغال می‌شود.

گذرگاه رفح در مرز مصر و منطقه غزه
گذرگاه ورودی به منطقه غزه (سمت راست) و گذرگاه خروجی از مصر (سمت چپ)

۶- به دور از هر گونه شبیه سازی طرف‌های مختلف در ماجرای غزه و قره باغ، آنچه که به تازگی درقره باغ رخ داد نمونه‌ای از کوچ شبه اجباری مردم است. در این ماجرا، با حمله نظامی ارتش جمهوری اذربایجان به منطقه قره باغ، اهالی منطقه تصمیم گرفتند به ارمنستان فرار کنند. حدود ۱۲۰ هزار نفر از اهالی ارامنه قره باغ / آرتساخ از طریق کریدور لاچین به سمت ارمنستان رفتند و این منطقه تقریبا از اهالی آن خالی شد چرا که آن‌ها گفتند نمی‌خواهند در زیر حاکمیت جمهوری آذربایجان زندگی کنند. ارتش جمهوری آذربایجان نیز به راحتی وارد منطقه شد و قره باغ / آرتساخ دوباره بعد از حدود ۳۰ سال به حاکمیت کامل باکو درآمد. با این اتفاق عملا موضوع قره باغ با حذف مردم قره باغ به پایان رسید و پرونده این قضیه فعلا بسته شد.

۷- آیا اسرائیل موفق به کوچ دادن اجباری مردم غزه به مصر می‌شود؟ فعلا خیر. زیرا:
- اکثریت مردم غزه فلسطین به سرزمین و کشور اشغالی خود پایبند هستند. آن‌ها خواهان فرار به مصر یا کشوری دیگری نیستند بلکه می‌خواهند در خاک خود بمانند. آن‌ها می‌دانند خروج از این منطقه بی بازگشت خواهد بود. از یک سو، کشور‌های میزبان آن‌ها را قبول نمی‌کنند و به آن‌ها شهروندی نمی‌دهند و برای همیشه به عنوان پناهجو باقی می‌مانند و از سوی دیگر امکان بازگشت به سرزمین خود را نخواهند داشت. آن‌ها در دیگر کشور‌های عربی نیز به عنوان پناهجوی فلسطینی زندگی می‌کنند.

به عنوان مثال پناهجویان فلسطین در لبنان همچنان در اردوگاه زندگی می‌کنند. گروه‌های مختلف فلسطینی در اردوگاه مسلح هستند و هر از چندگاهی میان آن‌ها درگیری‌های مسلحانه شدیدی رخ می‌دهد که تنها با دخالت ارتش لبنان، به پایان می‌رسد.

گذرگاه بیت حانون در مرز منطقه غزه و اسرائیل

- به دلایل مختلف مصر تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرش اهالی غزه و اسکان آن‌ها در کشورش نخواهد داشت چرا که از یک صورت این اقدام به عنوان خیانت بزرگ در تاریخ فلسطین و جهان عرب ثبت خواهد شد.
همچنین دولت مصر با تبعات منفی در جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، روانی، اقتصادی و ... روبه رو خواهد شد. تنها در بخش اقتصادی، مصر با ۱۱۰ میلیون نفر جمعیت و اقتصاد شکننده، قدرت پذیرش و ساماندهی این جمعیت جدید را نخواهد داشت. علاوه بر این، قدرت دولت و ارتش مصر در صحرای سینا ضعیف است و دست برتر در این منطقه متعلق به گروه‌های مسلح و افراط گرایان اسلامی است. حضور پناهجویان در این منطقه به چالش بزرگ سیاسی - امنیتی برای مصر تبدیل خواهد شد.

- در همه جنگ‌های اسرائیل و غزه، همیشه مقامات مصری در دولت‌های مختلف مراقب گزینه کوچ دادن اجباری مردم غزه به مصر بوده اند، اما هیچ گاه تا این اندازه به صورت شفاف و صریح به آن اشاره نکرده اند. به همین دلیل مقامات مصری همیشه گذرگاه رفح را بسته نگه داشته اند و به جز ورود کمک‌های انسان دوستانه، مراقب بوده اند با فشار حملات اسرائیل به غزه و باز بودن گذرگاه، شرایط برای خروج / اخراج مردم از غزه به سمت صحرای سینا عملی نشود.

۸- اگر برای غزه ایده کوچ دادن ساکنان آن به مصر تحقق یابد مقامات اسرائیلی اجرای این ایده برای کوچ دادن مردم فلسطینی کرانه باختری به اردن را با قدرت بیشتری دنبال خواهند کرد. همین موضوع باعث می‌شود مقامات اردن در خط مقدم مخالفت با کوچ دادن مردم غزه به مصر قرار بگیرند. رایزنی‌های جدید سران مصر و اردن در همین باره قابل بررسی است.