سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی: خرس‌های قهوه‌ای ایران در یک تبار مادری کاملا مجزا از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان هستند

فکرشهر: سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست از تهیه نقشه ژنتیکی خرس قهوه‌ای در کشور خبر داد و گفت: خرس‌های قهوه‌ای ایران در یک تبار مادری کاملا مجزا از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان قرار می‌گیرند.

به گزارش فکرشهر از ایلنا، محمدرضا اشرف‌زاده ضمن تاکید بر ضرورت تولید نقشه‌های ژنتیکی گونه‌های در معرض خطر تهدید حیات وحش اظهار داشت: با بررسی و ارزیابی داده‌ها و اطلاعات پژوهش‌های پیشین، استخراج داده‌های موجود در بانک ژن جهانی (NCBI) و مطالعه نمونه‌های زیستی موجود در بانک ژن دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای کشور براساس توالی‌یابی از ژنوم میتوکندری تهیه شد.

به گفته سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، براساس تحقیقات داخلی و خارجی صورت‌گرفته طی سال‌های اخیر، از جمله پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه تهران و یافته‌های حاصل از تحقیقات انجام‌شده در دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، خرس‌های قهوه‌ای ایران در یک تبار مادری کاملا مجزا از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان قرار می‌گیرند.

وی تصریح کرد: بر این اساس، خرس‌های قهوه‌ای ایران در مقایسه با دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان دارای تنوع ژنتیکی به نسبت بالایی هستند و در سه زیرکلاد قرار می‌گیرند. خرس‌های قهوه‌ای موجود در سراسر رشته‌کوه‌های البرز تا ارسباران، جمعیت‌های خرس قهوه‌ای موجود در سراسر رشته‌کوه‌های زاگرس و جمعیتی بسیار کوچک در بخشی از استان فارس و ناحیه‌ای بسیار محدود در جنوب غربی استان یزد، سه زیرکلاد این گونه در کشور هستند.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در سطح جهانی، خرس قهوه‌ای به عنوان یک گونه مدل در تحقیقات مرتبط با پیامد‌های ناشی از نوسانات و تغییرات اقلیم بر تنوع زیستی شناخته می‌شود. انجام تحقیقات در زمینه گونه‌های مدل و الگو می‌تواند در اتخاذ رویکرد‌های مدیریتی کارآمد در برابر تغییر اقلیم و اثرات آن بر حیات وحش راهگشا باشد.

اشرف‌زاده با اشاره به این که در طول ۱۰۰ سال گذشته، خرس‌های قهوه‌ای در سراسر جهان بیش از ۵۰ درصد گستره پراکنش جغرافیایی و اندازه جمعیت خود را از دست داده‌اند، گفت: در خاورمیانه، خرس‌های قهوه‌ای بخش عمده‌ای از پراکنش جغرافیایی خود را از دست داده‌اند و به جمعیت‌های کوچک و مجزایی در ایران، ترکیه و عراق محدود شده‌اند و در خطر انقراض قرار دارند.

وی در پاسخ به این سوال که تولید نقشه‌های ژنتیکی گونه‌های شاخص حیات وحش کشور چه اهمیتی دارد، اظهار داشت: ایجاد و به‌روزرسانی سامانه اطلاعات منابع ژنتیکی کشور، دستیابی به اطلاعات فضایی مرتبط با تنوع و ساختار ژنتیکی جمعیت‌های حیات وحش و شناسایی جمعیت‌های در اولویت حفاظت، شناسایی واحد‌های مدیریت و حفاظت جمعیت‌ها از جمله مهمترین کارکرد‌های تهیه نقشه‌های ژنتیکی است.

اشرف‌زاده همچنین گفت: ارزیابی امکان معرفی مجدد گونه‌ها، ارزیابی و مدیریت ارتباط بین جمعیت‌ها و کریدور‌های زیستگاهی، تصمیم‌گیری بهتر در خصوص منشأ افراد مکشوفه، تولید و به‌روزرسانی نقشه‌های نقاط داغ تنوع زیستی، شناسایی جمعیت‌های ناشناخته و شناسایی هدفمند اولویت‌های پژوهشی از دیگر موارد پراهمیت و کاربردی در این نقشه‌ها است.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: براساس دستورالعمل پایش تنوع ژنتیکی جمعیت‌ها و گونه‌ها که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN, ۲۰۲۲) منتشر شده است، گوشتخواران بزرگ‌جثه، گونه‌های شاخص، جمعیت‌های منطقه‌ای و ملی که از نظر ژنتیکی از دیگر جمعیت‌های گستره پراکنش جهانی یک گونه متمایز هستند (نظیر تمایز خرس‌های قهوه‌ای ایران از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان)، جمعیت‌هایی که به طور جدی تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار دارند، جمعیت‌ها/ گونه‌های در رده‌های تهدید و در فهرست‌های ملی و بین‌المللی تحت حمایت، گونه‌های کاریزماتیک و نمادین، گونه‌های کلیدی اکوسیستم و خویشاوندان وحشی دام‌های اهلی و محصولات کشاورزی باید در اولویت پایش تنوع ژنتیکی قرار گیرند.

براساس اعلام روابط‌عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، اشرف‌زاده در پایان اظهار داشت: طی تحقیقات انجام‌شده روی خرس قهوه‌ای، علاوه بر تولید نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای کشور، واحد‌های مدیریتی و حفاظتی خرس‌های قهوه‌ای، جمعیت‌های نیازمند تحقیقات بیشتر و اولویت‌های پژوهشی و حفاظتی مرتبط با خرس‌های قهوه‌ای نیز مورد ارزیابی و شناسایی قرار گرفتند.