برخی افراد هیچ‌وقت چهره‌ای را فراموش نمی‌کنند؛ راز این توانایی بالاخره فاش شد

فکرشهر: «ابرشناسا‌های چهره» (Super-recognizers) در به‌خاطر سپردن چهره‌ها مهارت فوق‌العاده‌ای دارند، اما چگونه این کار را انجام می‌دهند؟

به گزارش فکرشهر از انتخاب و به نقل از sciencealert؛ یک پژوهش جدید از محققان استرالیا نشان می‌دهد کسانی که هیچ‌وقت چهره‌ای را فراموش نمی‌کنند، «هوشمندانه‌تر نگاه می‌کنند، نه سخت‌تر»؛ به بیان دیگر، آنها به‌طور طبیعی روی برجسته‌ترین ویژگی‌های چهره‌ی هر فرد تمرکز می‌کنند.

آیا این خبر خوبی برای ماست که دوست داریم از اشتباهات ناشی از نشناختن آشنایان جلوگیری کنیم؟

متأسفانه نه چندان.

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، جیمز دان، پژوهشگر روان‌شناسی در دانشگاه نیوساوث‌ولز سیدنی، می‌گوید:

«مهارت آنها چیزی نیست که بشود مثل یک ترفند یاد گرفت. این یک شیوه‌ی خودکار و پویاست که بر اساس آن، فرد ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد هر چهره را دریافت می‌کند.»

مشاهدات ابرشناسا‌ها چگونه ثبت شد؟

برای اینکه ببینند ابرشناسا‌ها چه می‌بینند، دان و همکارانش از فناوری ردیابی چشم استفاده کردند تا الگوی نگاه افراد هنگام مشاهده‌ی چهره‌های جدید را بازسازی کنند.

آنها این کار را با ۳۷ ابرشناسا و ۶۸ فرد با توانایی معمولی در تشخیص چهره انجام دادند و ثبت کردند که افراد هنگام مشاهده‌ی تصاویر چهره روی صفحه‌ی کامپیوتر، کجا و چه مدت نگاه می‌کنند.

سپس محققان این داده‌ها را وارد الگوریتم‌های یادگیری ماشینی کردند—مدل‌هایی مبتنی بر شبکه‌های عصبی عمیق—تا بررسی کنند آیا دو چهره متعلق به یک فرد هستند یا نه.

دان توضیح می‌دهد:

«هوش مصنوعی در تشخیص چهره بسیار توانمند شده است. هدف ما این بود که با کمک آن دریابیم کدام الگو‌های نگاه انسانی اطلاعات بیشتری حمل می‌کنند.»

نتیجه چه بود؟

البته مغز انسان نقش مهمی در پردازش اطلاعات بصری دارد. اما زمانی که الگوریتم‌ها داده‌های ردیابی چشمِ ابرشناسا‌ها را دریافت کردند، در شناسایی چهره‌ها دقیق‌تر عمل کردند نسبت‌به زمانی که داده‌های افراد عادی به آنها داده شده بود.

پژوهشگران در مقاله‌ی خود می‌نویسند:

«این یافته‌ها نشان می‌دهد اساس تفاوت‌های فردی در توانایی تشخیص چهره، ممکن است در بسیار ابتدایی‌ترین مراحل پردازش بینایی شکل بگیرد—در سطح رمزگذاری شبکیه.»

ابرشناسا‌ها چگونه چهره‌ها را پردازش می‌کنند؟

این مطالعه ادامه‌ی پژوهش‌های قبلی همین تیم است که نشان داده بود ابرشناسا‌ها چهره‌ها را مانند یک پازل پردازش می‌کنند:

آنها ابتدا چهره را به بخش‌های مختلف تقسیم می‌کنند و سپس مغز این بخش‌ها را در قالب یک تصویر ترکیبی پردازش می‌کند.

این رویکرد «پازلی» این تصور پیشین را زیر سؤال برد که تشخیص بهتر چهره یعنی نگاه کردن به مرکز چهره و دیدن آن به صورت یک کل واحد.

مطالعه‌ی جدید نشان می‌دهد ابرشناسا‌ها صرفاً اطلاعات بیشتری جمع نمی‌کنند؛ بلکه روی ویژگی‌هایی تمرکز می‌کنند که سرنخ بیشتری درباره‌ی هویت یک فرد می‌دهند.

دان توضیح می‌دهد:

«این شبیه کاریکاتور است—این ایده که اگر ویژگی‌های متمایز یک چهره را بزرگنمایی کنید، تشخیص آن آسان‌تر می‌شود. ابرشناسا‌ها همین کار را به‌صورت بصری انجام می‌دهند: آنها روی ویژگی‌هایی تمرکز می‌کنند که بیشترین ارزش تشخیصی را دارند.»

کاربرد‌های علمی و محدودیت‌ها

این پژوهش می‌تواند به بهبود سیستم‌های تشخیص چهره کمک کند. با این حال، محققان می‌گویند فعلاً انسان‌ها در تشخیص چهره از هوش مصنوعی جلوتر هستند، زیرا از سرنخ‌های اجتماعی دیگر نیز استفاده می‌کنند.

با این حال نباید تصور کنیم انسان‌ها کاملاً استثنایی‌اند. شواهد نشان می‌دهد توانایی فوق‌العاده در به‌خاطر سپردن چهره‌ها پایه‌های ژنتیکی قوی دارد. علاوه‌براین، پردازش هویت چهره در رفتار اجتماعی پریمات‌ها نیز نقش حیاتی دارد؛ بنابراین ریشه‌های زیستی این مهارت احتمالاً منحصر‌به‌فردِ انسان نیست.