رویترز: رامی مخلوف، پسرخاله میلیارد بشار اسد، و رئیس پیشین سازمان اطلاعاتی سوریه در حال طراحی شورش در دمشق از مسکو هستند + جزییات

فکرشهر: انتخاب به نقل از رویترز نوشت: بنا بر یافته‌های تحقیقات رویترز، وفاداران پیشین بشار اسد که پس از سقوط حکومت از سوریه گریخته‌اند، در حال انتقال میلیون‌ها دلار به ده‌ها هزار مبارز احتمالی هستند؛ اقدامی که با هدف دامن زدن به قیام‌هایی علیه دولت جدید و بازپس‌گیری بخشی از نفوذ از دست‌رفته‌شان انجام می‌شود.

بر اساس گفتهٔ چهار نفر از نزدیکان خانواده، اسد که دسامبر گذشته به روسیه گریخته است، عمدتاً با تبعید در مسکو کنار آمده است. اما دیگر چهره‌های ارشد از حلقهٔ نزدیکان او، از جمله برادرش، هنوز با از دست دادن قدرت کنار نیامده‌اند.

دو تن از نزدیک‌ترین افراد به اسد، سرلشکر کمال حسن و میلیاردر رامی مخلوف، در تلاش‌اند در سوریهٔ ساحلی و لبنان، شبه‌نظامیانی از اعضای جامعهٔ علوی – اقلیتی که مدت‌ها با خانوادهٔ اسد پیوند خورده بود – تشکیل دهند. بنا بر یافته‌های رویترز، این دو در رقابتی مستقیم قرار دارند. در مجموع، این دو نفر و گروه‌های دیگر که برای قدرت می‌جنگند، بیش از ۵۰ هزار مبارز را تأمین مالی می‌کنند به این امید که وفاداری آنها را به دست آورند.

برادر اسد، ماهر، که او نیز در مسکو به سر می‌برد و همچنان هزاران سرباز سابق را تحت کنترل دارد، تاکنون نه پولی داده و نه فرمانی صادر کرده است، به گفتهٔ چهار نفر از نزدیکان خانوادهٔ اسد.

یکی از جوایز احتمالی برای حسن و مخلوف، کنترل شبکه‌ای از ۱۴ اتاق فرماندهی زیرزمینی است که در اواخر دوران حکومت اسد در مناطق ساحلی سوریه ساخته شد، همراه با انبار‌های تسلیحات. دو افسر و یک استاندار منطقه‌ای سوریه وجود این اتاق‌های مخفی را تأیید کرده‌اند؛ جزئیاتی که در عکس‌هایی که رویترز مشاهده کرده نیز دیده می‌شود.

حسن، که رئیس اطلاعات نظامی بشار بود، بی‌وقفه با فرماندهان و مشاوران تماس می‌گیرد و پیام‌های صوتی می‌فرستد. او در این پیام‌ها از نفوذ از‌دست‌رفته‌اش خشمگین است و چشم‌انداز‌های بزرگ‌نمایی‌شده‌ای از شیوهٔ حکمرانی خود بر ساحل سوریه — که محل زندگی بخش بزرگی از جمعیت علوی و پایگاه قدرت پیشین اسد بود — ترسیم می‌کند.

مخلوف، پسرعموی خانوادهٔ اسد، زمانی از امپراتوری تجاری خود برای تأمین مالی دیکتاتور در طول جنگ داخلی استفاده کرد، اما در نهایت با بستگان قدرتمندترش دچار اختلاف شد و سال‌ها در حبس خانگی به سر برد. او اکنون در گفت‌و‌گو‌ها و پیام‌ها خود را به‌عنوان چهره‌ای مهدوی تصویر می‌کند که پس از آغاز یک نبرد نهایی آخرالزمانی، به قدرت بازخواهد گشت.

حسن و مخلوف به درخواست‌های رویترز برای اظهار نظر دربارهٔ این گزارش پاسخ ندادند. امکان تماس با بشار و ماهر اسد نیز فراهم نشد. رویترز همچنین از طریق واسطه‌ها به دنبال دریافت نظر دو برادر اسد بود که پاسخی ندادند.

حسن و مخلوف در تبعید خود در مسکو، سوریه‌ای تکه‌تکه‌شده را تصور می‌کنند و هر یک خواهان کنترل مناطق عمدتاً علوی‌نشین هستند. بنا بر یافته‌های رویترز، هر دو میلیون‌ها دلار صرف تلاش‌های رقیبانه برای ساخت نیرو‌های نظامی کرده‌اند. معاونان آنها در روسیه، لبنان و امارات متحده عربی حضور دارند.

برای مقابله با این توطئه‌گران، دولت جدید سوریه یکی دیگر از وفاداران سابق اسد — دوست دوران کودکی رئیس‌جمهور جدید، احمد الشرع، که در ابتدا فرمانده یک نیروی شبه‌نظامی برای اسد شد و سپس پس از پشت کردن دیکتاتور به او، در میانهٔ جنگ تغییر موضع داد — را به کار گرفته است. وظیفهٔ آن شخص، خالد الاحمد، این است که سربازان و غیرنظامیان علوی سابق را قانع کند آیندهٔ آنان با «سوریهٔ جدید» گره خورده است.

«این ادامهٔ جنگ قدرت درون رژیم اسد است»، انسار شاههود، پژوهشگری که بیش از یک دهه رژیم دیکتاتوری را مطالعه کرده، می‌گوید. «این رقابت اکنون هم ادامه دارد، اما هدف دیگر راضی کردن اسد نیست؛ بلکه تلاش برای یافتن جایگزین او و کنترل جامعهٔ علوی است.»

جزئیات این دسیسه‌ها بر اساس مصاحبه با ۴۸ فرد دارای آگاهی مستقیم از برنامه‌های رقیب تدوین شده است. همه به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند. رویترز همچنین سوابق مالی، اسناد عملیاتی و مجموعه‌ای از پیام‌های صوتی و متنی را بررسی کرده است.

استاندار منطقهٔ ساحلی طرطوس، احمد الشامی، گفت مقامات سوریه از خطوط کلی این طرح‌ها آگاه‌اند و آمادهٔ مقابله با آنها هستند. او وجود شبکهٔ اتاق‌های فرماندهی را نیز تأیید کرد، اما گفت این شبکه تضعیف شده است.

الشامی در پاسخ به پرسش‌های رویترز دربارهٔ این توطئه‌ها گفت: «ما مطمئنیم آنها نمی‌توانند کاری مؤثر انجام دهند، با توجه به اینکه ابزار‌های قدرتمندی در زمین ندارند و توانایی‌هایشان ضعیف است.»

وزارت کشور لبنان و وزارت خارجهٔ روسیه به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند. یک مقام اماراتی گفت دولت این کشور متعهد است از استفاده از خاک امارات برای «همهٔ انواع جریان‌های مالی غیرقانونی» جلوگیری کند.

یک قیام می‌تواند دولت جدید سوریه را بی‌ثبات کند، در حالی که ایالات متحده و قدرت‌های منطقه‌ای از الشرع ـ فرماندهٔ پیشین القاعده که دسامبر گذشته اسد را سرنگون کرد و اکنون در حال هدایت صحنهٔ سیاسی چندپاره است ـ حمایت می‌کنند. چنین قیامی خطر شعله‌ور شدن دوبارهٔ خشونت‌های مرگبار فرقه‌ای را در پی دارد؛ خشونت‌هایی که طی سال گذشته سوریهٔ جدید را به لرزه انداخته است.

فعلاً چشم‌انداز یک قیام موفق ضعیف به نظر می‌رسد.

توطئه‌گران اصلی، حسن و مخلوف، شدیداً با یکدیگر اختلاف دارند. امید آنها برای کسب حمایت روسیه، که زمانی نیرومندترین حامی سیاسی و نظامی اسد بود، رو به افول است. بسیاری از علویان در سوریه، که خود نیز زیر حکومت اسد رنج کشیدند، به این دو نفر بی‌اعتمادند؛ و دولت جدید در تلاش است تا برنامه‌های آنها را خنثی کند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در مه سال جاری در ریاض عربستان سعودی با احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، دیدار می‌کند. ایالات متحده حمایت خود را پشت سر الشرع گذاشته است؛ فردی که زمانی رهبر القاعده بود و به ۵۰ سال حکومت خانوادهٔ اسد پایان داد.

در بیانیه‌ای کوتاه در پاسخ به یافته‌های رویترز، خالد الاحمد، مسئول امور علویان در دولت، گفت «کار درمان ـ ریشه‌کن کردن نفرت فرقه‌ای و گرامی‌داشت کشته‌شدگان ـ تنها مسیر به سوی سوریه‌ای است که دوباره بتواند با خودش کنار بیاید.»

به گفتهٔ اسناد داخلی گروه‌هایشان، حسن مدعی کنترل ۱۲ هزار جنگجو است، در حالی که مخلوف مدعی کنترل دست‌کم ۵۴ هزار نفر است. فرماندهان حاضر در میدان گفتند که جنگجویان مبلغ ناچیزی دریافت می‌کنند و از هر دو طرف پول می‌گیرند.

به نظر نمی‌رسد که تبعیدی‌ها تا کنون هیچ نیرویی را بسیج کرده باشند. رویترز نتوانست ارقام اعلام‌شده را تأیید کند یا برنامه‌های عملیاتی مشخصی بیابد. استاندار طرطوس، الشامی، گفت تعداد نیرو‌های بالقوه به ده‌ها هزار نفر می‌رسد.

در مصاحبه‌ها، نزدیک‌ترین افراد به توطئه‌گران گفتند می‌دانند که ده‌ها هزار علوی سوری ممکن است در صورت اجرای برنامه‌های آنها علیه رهبری جدید سنی‌محور، هدف انتقام خشونت‌بار قرار گیرند. دولت جدید سال گذشته پس از پیروزی در جنگ داخلی نزدیک به ۱۴ ساله‌ای که کشور را در خونریزی فرقه‌ای فرو برد، قدرت را به دست گرفت.

در ماه مارس، نزدیک به ۱،۵۰۰ غیرنظامی در سراسر سواحل مدیترانه توسط نیرو‌های وابسته به دولت، پس از یک قیام نافرجام در یک شهر علوی، کشته شدند. حسن و مخلوف وعده می‌دهند که از علویان سوریه در برابر ناامنی‌هایی که از مارس تاکنون ادامه داشته ـ از جمله قتل‌ها و آدم‌ربایی‌های تقریباً روزانه ـ محافظت کنند.

خشم علویان نسبت به دولت جدید در ۲۵ نوامبر فوران کرد، زمانی که هزاران نفر در حمص و شهر‌های ساحلی به خیابان‌ها آمدند. آنها خواستار خودمختاری بیشتر، آزادی بازداشت‌شدگان و بازگرداندن زنان ربوده‌شده شدند. این اعتراضات اولین تظاهرات گسترده در سوریه پس از سقوط اسد بود.

نه مخلوف و نه حسن پشت این اعتراضات نبودند؛ بلکه یک روحانی که با هر دو نفر مخالف است و علناً از مردم خواست تا به‌طور مسالمت‌آمیز تظاهرات کنند، آنها را هدایت کرد. مخلوف روز بعد در یک پست شبکهٔ اجتماعی به آن روحانی حمله کرد و گفت: «تمام این تحرکات فقط فاجعه به بار خواهد آورد، زیرا هنوز زمان مناسب نرسیده است.»

یکی از هماهنگ‌کنندگان ارشد نظامی حسن به رویترز گفت که جنگیدن تنها راه برای بازگرداندن کرامت علویان است.

این هماهنگ‌کننده که افسر سابق اطلاعات نظامی دوران اسد و اکنون در لبنان است، گفت: «خوش‌شانسیم که تاکنون فقط این تعداد از مردم ما کشته شده‌اند. شاید هزاران نفر دیگر هم جان خود را از دست بدهند، اما این طایفه باید قربانی بدهد» تا از جامعه دفاع کند.

بر اساس اسنادی مربوط به ژانویهٔ ۲۰۲۵ که رویترز مشاهده کرده است، نیرو‌های اسدی طرح‌های اولیه‌ای برای ایجاد یک نیروی شبه‌نظامی متشکل از ۵٬۷۸۰ جنگجو تهیه کردند و قصد داشتند این نیرو را از اتاق‌های فرماندهی زیرزمینی تأمین کنند. این اتاق‌ها در اصل انبار‌های بزرگی هستند که به سلاح، برق خورشیدی، اینترنت، دستگاه‌های GPS و بی‌سیم مجهز شده‌اند.

به گفتهٔ دو نفر آشنا با این اتاق‌ها و بنا بر عکس‌هایی که رویترز دیده، آن طرح اولیه هرگز به نتیجه نرسید و اتاق‌های فرماندهی — که در امتداد یک ستون فقرات در سواحل سوریه به طول حدود ۱۸۰ کیلومتر از شمال به جنوب قرار دارند — همچنان عملیاتی، اما عملاً بلااستفاده باقی مانده‌اند.

یکی از عکس‌ها اتاقی را نشان می‌داد با پنج صندوق چوبی روی‌هم‌چیده، که سه صندوق باز بودند و مجموعه‌ای از تفنگ‌های کلاشینکف (AK-۴۷)، مهمات و نارنجک‌های دستی را آشکار می‌کردند. در اتاق سه دستگاه رایانهٔ رومیزی، دو تبلت، یک مجموعه بی‌سیم و یک پاوربانک دیده می‌شد. در مرکز اتاق، یک میز چوبی بود که نقشه‌ای بزرگ روی آن قرار داشت.

یکی از افرادی که اتاق‌ها را زیر نظر دارد، و فرمانده‌ای است که آمادگی آنها را رصد می‌کند، گفت: «برای توطئه‌گران، این شبکه مثل جزیرهٔ گنج است و همهٔ آنها قایق‌هایی هستند که تلاش می‌کنند به آن برسند.»

الشامی، استاندار طرطوس، گفت این شبکه واقعی است، اما تهدید چندانی ایجاد نمی‌کند. او گفت: «این مراکز از زمان آزادسازی به‌طور قابل‌توجهی تضعیف شده‌اند. هیچ نگرانی‌ای دربارهٔ ادامهٔ وجود آنها وجود ندارد.»

وقتی مقام‌های ارشد نظامی و چهره‌های بلندپایهٔ دولتی در دسامبر ۲۰۲۴ به خارج گریختند، بسیاری از فرماندهان میانی در سوریه ماندند. اکثر آنها به مناطق ساحلی تحت سلطهٔ علویان ـ اقلیتی مسلمان که کمی بیش از ۱۰ درصد جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند ـ پناه بردند. به گفتهٔ یک فرماندهٔ بازنشسته که در این تلاش مشارکت داشت، آن افسران شروع به جذب جنگجو کردند.

فرماندهٔ بازنشسته گفت: «بخش نظامی بارورترین زمین بود. هزاران جوان از این طایفه در ارتشی که در دسامبر منحل شد خدمت می‌کردند و ناگهان خود را بی‌پناه یافتند.»

سپس قیام نافرجام ۶ مارس رخ داد. یک واحد علوی که به‌طور مستقل عمل می‌کرد، نیرو‌های امنیتی دولت جدید سوریه را در روستایی در لاذقیه کمین گرفت و ۱۲ نفر را کشت و بیش از ۱۵۰ نفر را اسیر کرد؛ بنا بر گفتهٔ یک سرتیپ که در آن کمین مشارکت داشت و اکنون به لبنان رفته است.

دولت جدید سوریه می‌گوید صد‌ها تن از نیرو‌های امنیتی‌اش در درگیری‌های پس از آن کشته شدند — ادعایی که تا حد زیادی از سوی جنگجویان طرفدار اسد نیز تکرار شده است. آن سرتیپ گفت ۱۲۸ نفر از نیرو‌های طرفدار اسد در قیامی که نهایتاً توسط دولت جدید سرکوب شد، کشته شدند. این شورش باعث اقدام‌های تلافی‌جویانه‌ای شد که نزدیک به ۱٬۵۰۰ علوی را به کشتن داد.

به گفتهٔ افسرانی که در صحنه حضور داشتند، تبعیدی‌های اسدی نه آغازگر قیام بودند و نه فرماندهٔ آن؛ اما آن روز‌ها نقطهٔ عطفی شد. آنها شروع به سازماندهی کردند.

نزاع خانوادگی اسد

در ۹ مارس بود که مخلوف شروع کرد به این‌که خود را «پسر ساحل» بنامد و در بیانیه‌ای اعلام کرد که مأموریتی الهی برای کمک به علویان بر عهده دارد. در بیانیه آمده بود: «من برگشته‌ام، و بازگشت مبارک باد.» در بیانیه اشاره‌ای نشده بود که او در مسکو است.

مخلوف بیش از دو دهه بر اقتصاد سوریه سلطه داشت و بنا بر برآورد دولت بریتانیا، دارایی‌های او در صنایعی همچون مخابرات، ساخت‌وساز و گردشگری به بیش از یک میلیارد دلار می‌رسید. او در طول جنگ داخلی که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، از پول خود برای تأمین مالی واحد‌های ارتش سوریه و شبه‌نظامیان متحد استفاده کرد.

زمانی که پیروزی اسد در سال ۲۰۱۹ تقریباً قطعی به نظر می‌رسید، مخلوف به‌طور علنی ادعای نقش‌آفرینی در این پیروزی کرد. مدت کوتاهی بعد، اسد شرکت‌های مخلوف را ـ ظاهراً به دلیل بدهی به دولت ـ مصادره کرد و او را سال‌ها در حبس خانگی قرار داد.

مخلوف شب ۸ دسامبر ۲۰۲۴، هم‌زمان با سقوط دمشق به دست نیرو‌های شورشی الشرع، با آمبولانس به لبنان گریخت. برادر مخلوف، ایهاب، نیز همان شب تلاش کرد با خودروی مازراتی خود فرار کند، اما طبق گفتهٔ چهار نفر از نزدیکان خانواده و یک مأمور گمرک که از ماجرا آگاه است، در نزدیکی مرز هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد و میلیون‌ها دلاری که نقداً با خود حمل می‌کرد، به سرقت رفت. رویترز نتوانست این وقایع را به‌طور مستقل تأیید کند.

به گفتهٔ نه تن از دستیاران و بستگان، مخلوف اکنون در یک طبقهٔ خصوصی در هتل لوکس رادیسون در مسکو و تحت تدابیر شدید امنیتی زندگی می‌کند. او مرتباً از قرآن نقل‌قول می‌آورد. آنها گفتند که او در دوران حبس خانگی به‌شدت مذهبی شد و از این انزوای طولانی برای نوشتن یک مجموعه سه‌جلدی دربارهٔ داستان‌ها و تفاسیر اسلامی استفاده کرد.

هتل رادیسون در مسکو و دفتر مرکزی این گروه در بروکسل به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

بر اساس پست‌های فیس‌بوک مخلوف و پیام‌های واتس‌اپ او به همراهانش، او معتقد است خدا به او پول و نفوذ داده تا نقش موعودگرایانه‌ای را در یک پیشگویی شیعی دربارهٔ نبرد آرماگدون در دمشق ایفا کند. به باور او، پایان جهان پس از پایان دورهٔ ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ فرا می‌رسد. او به‌طور علنی الشرع را «السفیانی» می‌نامد ـ دشمن اصلی در آن پیشگویی ـ که بنا بر روایت او زمانی کشته می‌شود که شکافی در زمین ارتشش را فرو می‌بلعد.

به گفتهٔ یکی از مدیران مالی و طبق رسید‌ها و جداول حقوقی که رویترز مشاهده کرده، مخلوف با استفاده از مدیران مطمئن تجاری در لبنان، امارات و روسیه، در حال انتقال پول به افسران علوی برای پرداخت حقوق و تجهیزات است.

اسناد نشان می‌دهند که این پول از طریق دو افسر برجستهٔ سوری که در مسکو دوباره به مخلوف پیوستند، منتقل می‌شود: سهیل حسن و قحطان خلیل؛ هر دو با درجهٔ سرتیپ. حسن و خلیل مدعی شدند برای مخلوف نیرویی تشکیل داده‌اند شامل آنچه خودشان ۵۴٬۰۵۳ جنگجوی داوطلب توصیف کردند ـ از جمله ۱۸ هزار افسر ـ که در قالب ۸۰ گردان و گروه در شهر‌های حمص، حما، طرطوس و لاذقیه و اطراف آنها سازماندهی شده‌اند. با این حال، بسیاری از سربازان رده‌پایین که در دوران اسد به خدمت گرفته شده بودند، پس از سقوط دولت او از جنگیدن دست کشیدند.

حسن و خلیل به درخواست برای اظهار نظر دربارهٔ نقش خود در انتقال پول پاسخ ندادند.

مقام اماراتی گفت دولت این کشور نظارت سختگیرانه‌ای بر بخش‌های اقتصادی دارد و کاملاً «از تلاش‌های سوریه برای حفاظت از امنیت، ثبات و حاکمیت خود بر تمام سرزمین‌هایش حمایت می‌کند.»

یکی از مدیران مالی او به رویترز گفت که مخلوف دست‌کم ۶ میلیون دلار برای پرداخت حقوق هزینه کرده است. جداول حقوق و رسید‌های پرداخت که توسط دستیاران مالی مخلوف در لبنان تهیه شده‌اند، نشان می‌دهند او در ماه مه ۹۷۶٬۷۰۵ دلار هزینه کرده و یک گروه ۵٬۰۰۰ نفره از جنگجویان در ماه اوت ۱۵۰٬۰۰۰ دلار دریافت کرده‌اند.

رهبران پنج گروه نظامی در سوریه که در فهرست حقوق‌بگیران مخلوف هستند و حدود یک‌پنجم نیرو‌های او را فرماندهی می‌کنند، می‌گویند که آمار کلی نیرو‌ها واقعی است. اما منابع مالی مخلوف به هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز‌های آنان نیست و تنها ماهانه ۲۰ تا ۳۰ دلار برای هر جنگجو تأمین می‌شود.

علاوه بر این، کارکنان مخلوف تلاش کرده‌اند سلاح نیز فراهم کنند. آنها براساس طرح‌هایی که رویت شده توسط رویترز، مکان احتمالی ده‌ها مخفیگاه پنهان‌شده در دوران اسد را که شامل چند هزار قبضه سلاح می‌شود، شناسایی کرده‌اند. این انبار‌ها جدا از اتاق‌های فرماندهی مخفی هستند.

همچنین، گفت‌و‌گو‌هایی با قاچاقچیان در سوریه برای تهیهٔ سلاح‌های جدید انجام شده است. افرادی که از این گفت‌و‌گو‌ها اطلاع دارند گفتند که نمی‌دانند آیا سلاح‌های جدید واقعاً خریداری یا تحویل داده شده‌اند یا نه.

در مجموع، پنج فرمانده محلی گفتند که حدود ۱۲ هزار مرد را در مراحل مختلف آمادگی فرماندهی می‌کنند. یکی از آنها به رویترز گفت که هنوز زمان اقدام فرا نرسیده است.

یکی دیگر از این پنج فرمانده، مخلوف را به خاطر تلاش برای خرید وفاداری با «خرده‌پول» تمسخر کرد.

هر پنج نفر گفتند که از هر دو طرف، یعنی مخلوف و حسن، رئیس اطلاعات، پول دریافت کرده‌اند و مشکلی با داشتن دو منبع پرداخت نمی‌بینند.

یکی از آنان گفت: «هزاران علوی، چه سربازان سابق سوری و چه غیرنظامیانی که از کار دولتی اخراج شده‌اند، در فقر مطلق زندگی می‌کنند. ایرادی ندارد که کمی پول از این نهنگ‌هایی بگیریم که سال‌ها خون ما را مکیدند.»

«صبور باشید»

حسن، سیستم بازداشت نظامی دیکتاتوری اسد را اداره می‌کرد؛ سیستمی که طبق گزارش سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۴، به اخاذی گسترده از خانواده‌های زندانیان شهرت داشت. یک تحقیق رویترز در سال جاری نشان داد که این حسن بود که در سال ۲۰۱۸ پیشنهاد داد یک گور جمعی شامل هزاران جسد به صحرای ضمیر در خارج از دمشق منتقل شود تا ابعاد جنایات دولت اسد پنهان بماند.

به گفتهٔ دو نفر از نزدیکانش، رهاشده از سوی ارتش در حال فروپاشی اسد، حسن ابتدا به سفارت امارات در دمشق گریخت و سپس در دسامبر ۲۰۲۴ برای نزدیک به دو هفته در سفارت روسیه پناه گرفت. او از آنچه رفتار نامناسب میزبانانش می‌دانست خشمگین بود؛ آنها تنها یک اتاق با یک صندلی سخت در اختیارش گذاشته بودند.

او در یکی از پیام‌های صوتی واتس‌اپ در بهار امسال که توسط رویترز بررسی شده، به حلقهٔ نزدیکانش گفت: «کمال حسن کسی نیست که روز‌ها روی یک صندلی چوبی بنشیند!»

بنا بر گفتهٔ دو نفر مطلع از رفت‌وآمد‌های حسن در نهایت، حسن در یک ویلای سه‌طبقه در حومهٔ مسکو ساکن شد، طبق گفتهٔ افسری که تابستان گذشته با او دیدار کرده بود. از آن زمان، او یک‌بار با ماهر اسد ملاقات کرده و همچنان روابط نزدیکی با حامیان روس بشار دارد.

به گفتهٔ هماهنگ‌کنندهٔ عملیاتی حسن در لبنان، حسن از ماه مارس تاکنون ۱.۵ میلیون دلار برای ۱۲،۰۰۰ جنگجو در سوریه و لبنان هزینه کرده است.

در یکی دیگر از پیام‌های صوتی واتس‌اپ از آوریل که ظاهراً خطاب به فرماندهان بود، او گفت: «ای مردم من، صبور باشید و سلاح‌های خود را زمین نگذارید. من کسی هستم که عزتتان را بازخواهم گرداند.»

دو دریافت‌کنندهٔ پیام تأیید کردند که این پیام از سوی او بوده است.

در میانهٔ سال، خیریه‌ای به نام «توسعهٔ سوریهٔ غربی» اعلام موجودیت کرد و در یکی از اولین پست‌های فیسبوک خود گفت که بودجه‌اش توسط «شهروند سوری، سرتیپ کمال حسن» تأمین می‌شود. سه افسر مرتبط با حسن و یک مدیر در این سازمان، این خیریه را پوششی انسانی توصیف کردند تا حسن بتواند میان علویان نفوذ ایجاد کند.

در ماه اوت، این خیریه برای اسکان ۴۰ خانوادهٔ علوی سوری ۸۰ هزار دلار پرداخت کرد، بر اساس اطلاعیه‌ای که دربارهٔ نخستین اقدام آن منتشر شد. همان ماه، حسن ۲۰۰ هزار دلار پول نقد برای ۸۰ افسر در لبنان فرستاد، طبق یک سند حقوقی که رویترز مشاهده کرده است.

در طول تابستان، حسن همچنین حدود ۳۰ هکر را که پیش‌تر با شاخهٔ اطلاعات نظامی او همکاری داشتند، جذب کرد؛ به گفتهٔ یکی از دستیارانش در مسکو و یکی از هکر‌ها که مهندس کامپیوتر است. دستور آنها این بود که علیه دولت جدید حملات سایبری انجام دهند و در سیستم‌های رایانه‌ای آن جاسوس‌افزار نصب کنند.

تا سپتامبر، مجموعه داده‌های دولتی سوریه که به گفتهٔ این مهندس تیم او سرقت کرده بود، با قیمت ۱۵۰ تا ۵۰۰ دلار در دارک‌وب به فروش گذاشته شد. رویترز چند مورد از مجموعه‌هایی را که او معرفی کرده بود، به‌صورت آنلاین پیدا کرد، از جمله پایگاه‌های داده شامل اطلاعات کارکنان وزارتخانه‌های ارتباطات و بهداشت.

مهندس گفت رئیس پیشین اطلاعات، حسن، قصد دارد حمله‌ای چندجانبه برای بازپس‌گیری جایگاه خود در سوریه انجام دهد. او گفت: «سرتیپ کمال می‌داند که جنگ فقط روی زمین نیست، بلکه در هر جبهه‌ای جریان دارد.»

اسد دیگر

یکی از بازیگران بالقوهٔ کلیدی در تلاش برای تحریک یک شورش، ماهر اسد، برادر کوچک‌تر رئیس جمهور سابق است.

ماهر هم یک امپراتوری اقتصادی را کنترل می‌کرد و هم قدرتمندترین یگان ارتش سوریه، یعنی لشکر چهارم زرهی را. طبق تحقیقات اندیشکدهٔ آمریکایی New Lines Institute، این لشکر تحت فرماندهی او چنان قدرت و استقلال مالی به دست آورد که شبیه «دولتی در دل یک دولت» عمل می‌کرد – تا جایی که به‌طور مستقل از سوی ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیهٔ اروپا تحریم شد.

یک فرمانده ارشد لشکر، که اکنون در لبنان است، گفت امپراتوری مالی ماهر تا حد زیادی همچنان فعال مانده است، به‌جز فروش ادعایی او در زمینهٔ کپتاگون، یک آمفتامین تولیدشده به‌صورت غیرقانونی. به گفتهٔ یک تاجر نزدیک به او، باور بر این است که دارایی‌هایش در شرکت‌های صوری داخل و خارج سوریه پنهان شده‌اند.

این فرمانده گفت در حالی‌که بشار اسد بر زندگی خصوصی و کسب‌وکارهایش متمرکز است، ماهر همچنان خواهان نفوذ در سوریه است. او گفت برادر کوچک‌تر نمی‌تواند درک کند که چگونه ممکن است فرزندان حافظ اسد، بنیان‌گذار دیکتاتوری، مجبور به ترک سوریه شده باشند.

فرمانده گفت: «خانواده حافظ اسد را مانند یک خدا می‌دانند و ماهر تلاش دارد بر آن بنا کند، اما تاکنون پیشرفت چندانی نداشته است.»

دو افسر لشکر گفتند که بسیاری از ۲۵،۰۰۰ جنگجوی آن، چه داخل و چه خارج از سوریه، هنوز ماهر اسد را فرمانده خود می‌دانند و او می‌تواند در صورت صدور دستور، آنها را بسیج کند.

مخلوف به دنبال حمایت خانوادهٔ اسد نیست: او علناً پسرعموهایش را «فراری‌ها» مسخره کرده است. حسن، با اتکا به سال‌ها پیوند شخصی و همکاری با اسدها، در تلاش برای جلب حمایت ماهر است، به گفتهٔ سه منبع ارشد در هر دو اردوگاه.

روسیه تاکنون از حمایت حسن و مخلوف خودداری کرده است، به گفتهٔ شش نفر که از تلاش‌های تبعیدی‌ها برای جلب کرملین مطلع‌اند. در حالی که مسکو میزبان تبعیدی‌ها است، دولت روسیه روشن کرده است که اولویت آن ادامهٔ دسترسی به پایگاه‌های نظامی است که هنوز در سواحل سوریه اداره می‌کند، به گفتهٔ دو دیپلمات آشنا به موضع روسیه.

یکی از شخصیت‌های کلیدی در تلاش برای جلب کمک روسیه، افسر ارشد سوری، احمد الملا است که از اوایل جنگ داخلی دارای تابعیت روسیه شده است. الملا از مارس نشست‌های غیررسمی جداگانه‌ای در مسکو میان مقامات روس و معاونان مستقر در روسیهٔ حسن و مخلوف برگزار کرد، طبق صورتجلسه‌های دست‌نویس یکی از نشست‌ها که رویترز مشاهده کرده است. طبق این یادداشت‌ها، روس‌ها به تبعیدی‌ها گفتند: «خودتان را سازماندهی کنید و بگذارید برنامه‌هایتان را ببینیم.»

دیدار رئیس‌جمهور سوریه، احمد الشرع، و رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، هنگام جلسه‌ای در اکتبر در کرملین مسکو. از زمان دیدار الشرع در مسکو، دیگر هیچ دیداری بین مقامات روس و افرادی که علیه دولت الشرع توطئه می‌کنند انجام نشده است.

الملا به درخواست‌ها برای اظهار نظر دربارهٔ نقش خود به‌عنوان واسطه پاسخ نداد.

اما طبق گفتهٔ دو نفر که از برنامه‌ریزی نشست‌ها مطلع‌اند، جلسات بین مقامات روس و گروه‌های تبعیدی سوری کاهش یافته است. آنها گفتند که از زمان دیدار رئیس‌جمهور الشرع در اکتبر برای جلب حمایت کرملین، هیچ جلسه‌ای برگزار نشده است.

در جریان این دیدار، الشرع موضوع حسن و مخلوف را با دولت روسیه مطرح کرد، گفت الشامی، استاندار طرطوس. الشامی گفت روسیه ـ و به‌صورت جداگانه لبنان ـ «تمایل خود را برای افزایش هماهنگی و جلوگیری از هرگونه فعالیت این افراد در خاکشان اعلام کردند.» او از هر گونه جلسهٔ احتمالی توطئه‌گران با مقامات روسیه بی‌اطلاع بود.

یکی از دیپلمات‌ها گفت دیدار الشرع در کرملین «پیامی به شورشیان علوی فرستاد: هیچ‌کس در خارج برای نجات آنها نیامده است.»

نشانه‌هایی وجود دارد که مخلوف، که حساب‌های تجاری‌اش به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی مسدود شده، با مشکلات جریان نقدی روبه‌رو است. حقوق‌های ماه اکتبر هنوز پرداخت نشده است، به گفتهٔ سه نفر که از انتقال‌ها اطلاع دارند.

مرد در میدان

از زمان قتل‌ها در مارس، دولت دمشق برای مقابله با توطئه‌گران بر یک نقطه‌اتکا تکیه کرده است: خالد الاحمد، دوست دوران کودکی رئیس‌جمهور الشرع.

الاحمد که علوی است، زمانی در حلقهٔ درونی اسد بود. او به‌عنوان دیپلمات سایه و بنیان‌گذار نیرو‌های دفاع ملی، بزرگ‌ترین شبه‌نظامیان متحد اسد، خدمت کرد.

مانند مخلوف، الاحمد نیز معتقد بود که مسئول پیروزی اسد در جنگ داخلی است. طبق گفتهٔ دو دستیار، اسد همان رفتاری را با الاحمد داشت که با پسرعمویش انجام داد: امتیازات او را سلب کرد و دستور داد او به خدمت فراخوانده شود.

الاحمد به قبرس گریخت و سپس در سال ۲۰۲۱ به شمال‌غرب سوریه، ادلب، سفر کرد تا با دوست قدیمی‌اش، الشرع، دیدار کند، به گفتهٔ سه نفری که با هر دو مرد همکاری داشته‌اند. طبق گفتهٔ این سه نفر، آنها دربارهٔ برنامهٔ الشرع برای سرنگونی اسد صحبت کردند. این برنامه در دسامبر ۲۰۲۴ به واقعیت پیوست.

رویترز پیام‌های صوتی واتس‌اپ الاحمد را در اواخر ۲۰۲۴ بررسی کرد که در آنها به مقامات کلیدی نظامی گفته بود که ادامهٔ حمایت از دیکتاتور بازنده بیهوده است و وعدهٔ عفو داده بود اگر از او دست بکشند و از وقوع یک فاجعهٔ خونین جلوگیری کنند.

الاحمد در بیانیه‌ای به رویترز گفت هدف او در جریان سقوط دولت در دسامبر، جلوگیری از خونریزی بیشتر بود، اما اذعان کرد که نتوانسته است به‌طور کامل «سوری‌ها را از خسارت‌های بیشتر یا از سایه‌های فرقه‌ای که همچنان جامعه ما را تاریک می‌کنند، محفوظ بدارد.»

امروز الاحمد قدرتمندترین علوی سوریه است و بین یک پنت‌هاوس در بیروت با چشم‌انداز دریا و ویلایی مستحکم در دمشق رفت‌وآمد می‌کند.

«نقش او در ایجاد اعتماد میان جامعهٔ علوی و دولت جدید حیاتی محسوب می‌شود»، گفت الشامی، استاندار طرطوس.

چهار دستیار گفتند که الاحمد بودجه و هماهنگی ایجاد شغل و توسعهٔ اقتصادی را بر عهده دارد، زیرا معتقد است این اقدامات راه‌حلی برای بیکاری شدید و ناپایداری است که پس از سقوط اسد ایجاد شد، زمانی که ارتش منحل شد و علویان پست‌های دولتی خود را از دست دادند.

در اواخر اکتبر، وزارت کشور اعلام کرد که یک سلول ساحلی را که گفته می‌شد توسط مخلوف تأمین مالی می‌شده و قصد ترور روزنامه‌نگاران و فعالان را داشته است، دستگیر کرده است. به گفتهٔ الشامی، استاندار طرطوس، تعداد بازداشت‌شدگان مرتبط با مخلوف و حسن ده‌ها نفر بود.

در همان سواحل، انبار‌هایی از تجهیزات به‌طور خاموش در اتاق‌های زیرزمینی گرد و خاک می‌گیرند، طبق گفتهٔ فرماندهٔ میدانی که شخصاً چند مورد از آنها را تحت نظر دارد.

او گفت: «این تجهیزات وقتی لازم شوند آماده خواهند بود، اما تاکنون هیچ طرفی شایستهٔ انتخاب شدن را نمی‌بینم.»