فکرشهر: یکی از مهم ترین عوامل در زندگی شهروندان بهداشت و سلامت محیط می باشد که بدون شک حیات انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد. گستردگی جغرافیایی شهری که با افزایش جمعیت، تغییر تمدن بشر در دوران مختلف و عدم وجود همگرایی میان نیاز های بشری و محیط زیست، همواره چالش های فراوانی را در محیط های شهری در پی داشته است. اگرچه منابع و امکانات موجود سبب رفع نیاز های انسان ها و همچنین ایجاد تغییرات مثبت در محیط زندگی آنها گشته است ولی در مقابل آلودگی هایی نیز در برابر این اعمال بوجود آمده است.
حفاظت از آب، خاک و هوا در مقابل عوامل آلوده کننده از مهم ترین مسائل مورد توجه مسئولان و متولیان مدیریت شهری همه کشور های دنیا می باشد. با وجود حرکت شهر ها و سیاست گذاری کشور های توسعه یافته و در حال توسعه به سمت استفاده حد اکثری از ظرفیت ها و منابع خود، شاهد فقدان احساس نیاز مسئولین شهری به این مهم در امر بازیافت می باشیم. در کشور ما مبحث دفع پسماند از چندین سال قبل تا کنون مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال در سال 1286 پسماند پس از جمع آوری توسط کارگران، در محل هایی در سطح شهر تلنبار و به وسیله اسب و قاطر به خارج از شهر انتقال داده می شد.این کار بعد ها با اعتراض مردم رو به رو گشت که سبب شد محل های دفع پسماند توسط دیوار محصور گردد. پس گذشت چند سال و با ورود کامیون، دفع پسماند شکل مدرن تری به خود گرفت و آرام آرام هر شهر دارای یک الی دو مرکز اصلی دفع پسماند و زباله شد. در ماده 2 قانون مدیریت پسماند، پسماند ها به پنج گروه عادی، پزشکی، ویژه، کشاورزی و صنعتی تقسیم می گردند.مطابق ماده 7 قانون مذکور مدیریت اجرایی کلیه پسماند ها غیر از صنعتی و ویژه در شهر و حریم آنها بر عهده شهرداری می باشد.
امروزه همه چیز با سرعت سرسام آوری به سمت مدرن شدن پیش می رود و در همه مسائل، تنها رهیافت ایجاد تعادل میان نیاز های بشر و رفع آنها، مدرنیزه کردن تمام راه ها و روش هاست. پسماند نیز از این قائده مستثنی نخواهد بود و از این رو برای ایجاد تحول در سیستم پسماند، مدیریت یکپارچه پسماند تعریف گشت. مدیریت یکپارچه پسماند مدیریتی است کاملا منطبق بر محور های توسعه پایدار به گونه ای که در منطقه به لحاظ کیفی بالاترین رتبه را از نظر رعایت استاندارد مربوط اخذ نموده و حداقل انتشار آلودگی(پسماند سوز های استاندارد، زدن ترانشه های استاندارد و پرکردن استاندارد آن ها با پسماند های قابل تجزیه و تفکیک پسماند های تجدید پذیر از غیر تجدید پذیر و...) در محیط را داشته و به طور کاملا یکپارچه عمل نموده و تمامی استاندارد های معتبر را اعمال نماید.
*فرهنگ سازی و آموزش*
اگر بخواهیم مدیریت یکپارچه پسماند را به عنوان یک مثلث در نظر بگیریم سه ضله آن شامل؛ فرهنگ سازی و آموزش، بستر سازی و در نهایت اجرای سیستم و بهره برداری خواهد بود. آموزش در همه مسائل رکن اصلی است و در بحث پسماند نیز نمی توان از آموزش گذشت چراکه بدون آموزش امکان تحقق دو ضلع دیگر مثلث وجود نخواهد داشت. آموزش در بحث مدیریت یکپارچه پسماند می بایست در سنین پایین آغاز و ادامه دار باشد.به عنوان مثال در مقطع پیش دبستانی آموزش هایی نظیر توزییع کارتون های آموزشی، برگزاری نمایش ها و تئاتر های آموزش با موضوعات مختلف در زمینه پسماند، استقرار مخازن تفکیک پسماند با ظاهری جذاب و.... که از حوصله متن خارج است می تواند بسیار مفید باشد.آموزش در بحث مدیریت یکپارچه پسماند می بایست پویا و بدون توقف باشد و برای فرد باید تبدیل به یک ضرورت و فرهنگ گردد. آموزش در بحث فرهنگ سازی همانند یک کاتالیزور عمل می کند و نتیجه آن افزایش سطح آگاهی و دانش شهروندان، افزایش فرهنگ مردم و افزایش مشارکت عمومی خواهد بود که درمدیریت اصولی پسماند عنصری حیاتی به شما می رود. به عنوان مثال میانگین کشوری میزان سرانه زباله هر نفر 700 گرم می باشد که متاسفانه در شهر ما هر نفر بیش دو برابر سرانه کشوری زباله تولید می کنند. وقتی این موارد صورت گرفت ما شاهد برخورد صحیح مردم با پسماند و تفکیک سازی و دفع و کاهش تولید آن خواهیم بود که ماه عسل آن بهبود محیط زیست شهری و بهداشت عمومی خواهد شد.
*بستر سازی*
ضلع دیگر مثلث مدیریت یکپارچه شهری بستر سازی خواهد بود. بستر سازی مکمل آموزش و فرهنگ سازی می باشد. شما هرگز قادر نخواهید بود تنها با آموزش کارها را پیش ببرید بلکه باید مسیر انتقال از آموزش به هدف نهایی را هموار کنید. نقش شورای شهر در بستر سازی بسیار مهم خواهد بود.به عنوان مثال، شورای شهر می تواند با تهیه و تدوین برنامه ای مشخص، نظام مند و مستمر از انجام تخلفاتی نظیر پخش، دفع، حمل و امحا غیر مجاز و نا مناسب پسماند ها در معابر و فضای عمومی شهر جلوگیری نماید. یکی دیگر از موارد در بحث بسترسازی بسیار مهم است، تعیین محل های مناسب و متناسب با نیاز های عمومی جهت
جلوگیری از تخلفاتی که در دو سطر بالا ذکر شد می باشد. همچنین نباید فراموش کرد که می بایست مکان های مناسبی را برای تخلیه نخاله های ساختمانی در نظر گرفت تا از تخلیه غیر مجاز پسماند های ساختمانی در سطح شهر جلوگیری شود. بر اساس تبصره 4 الحاقی به بند 2 ماده 5 قانون شهرداری، تعیین محل های مخصوص تخلیه زباله و انواع نخالات و اطلاع رسانی آنها از وظایف شهرداری می باشد.
*اجرای سیستم و بهره برداری*
اما ضلع سوم مثلث مدیریت یکپارچه پسماند اجرای سیستم و بهره برداری خواهد بود. هماهنگی میان اجرای سیستم و انجام کار رای می توان اجرای سیستم نامید. پیشگیری از تولید، کاهش، استفاده مجدد، بازیاف، بازیابی و دفع از اجزای مهم سیستم می باشند. اما سوالی که در اینجا مطرح می گردد این خواهد بود که چه مواردی را می توان از سیستم مدیریت یکپارچه پسماند بهره برداری کرد؟ برای پاسخ باید به عواملی نظیر تولید مواد و انرژی پس از بازیافت، کاهش فشار بر زمین، افزایش درصد مشارک اجتماعی و مردمی در بحث مدیریت پسماند، ظرفیت سازی در بخش خصوصی و شهرداری، ایجاد ساختار های لازم، کاهش اثرات زیست محیطی و افزایش سطح رضایتمندی شهروندان اشاره کرد.
شهر ما در زمینه مدیریت پسماند عملکرد چندان مطلوبی نداشته است. کمبود نیروی انسانی، روش های سنتی جمع آوری پسماند، کمبود امکانات جمع آوری به خصوص ماشین آلات مدرن از مهم ترین مشکلات شهرداری در زمینه مدیریت پسماند می باشد. لازمه دستیابی به چشم انداز دلخواهمان در مبحث مدیریت پسماند اجرای سیستم یکپارچه مدیریت پسماند می باشد. دوستان عزیز رسیدن به این هدف چندان آرمانی نیست و با تلاش و کوشش و البته برنامه ریزی دقیق و مدون امکان پذیر خواهد بود. به امید سربلندی و موفقیت برازجان عزیزمان.
