فکرشهر ـ همایون فقیه: طبیعت ریحان از دیدگاه طب ایرانی، گرم و خشک است؛ قوای ذهنی را افزایش می‌دهد و معده‌های ضعیف را تقویت می‌کند. بوداده تخم ریحان برای اسهال مزمن و بیماری روده تحریک پذیر مفید است. ضماد برگ و کوبیده تخم آن برای ورم و درد مفاصل مفید است و می‌تواند در بهبود بیماران مبتلا به کم کاری تیرویید نیز بسیار موثر باشد.
امام صادق علیه السلام، در مورد ریحان می فرمایند:
ریحان، سبزی انبیاست و در آن هشت خاصیت است: هضم کننده است، رگ ها و مجاری را باز می کند، بازدم را خوشبو می سازد، بدن را بوی خوش می بخشد، اشتهاآور است، درد را از بدن بیرون می برد، از جذام در امان می دارد و چون وارد معده شود، درد را به کلی از بین می برد. کافی (طب الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۶۴، ح ۴.
در تخم ریحان، ترکیباتی نظیر روغن خوشبو، لعاب، لینالول، استراگل، سینئول، اوژنول، متیل کاوی کول، اوسیمن، سینامات متیل، مواد قلیایی، آنتول و سسکی ترپن و در برگ ریحان، ماده ای به نام اوسیمن وجود دارد.
قسمت مورد استفاده دارویی ریحان، سر شاخه های گل دار و برگ های تازه یا خشک شده آن است.
طبیعت ریحان
طبیعت ریحان در اوّل گرم و در دوم خشک است.
خواص و اثرات دارویی ریحان
ریحان، دارای خواص آرام بخشی است.
مقوی معده و روده و تقویت کننده قلب است.
ضد اسهال، بادشکن و ضد عفونی کننده دهان و دستگاه گوارش است.
ریحان ضد گریپ و آنژین، ضد تشنجات دردناک، ضد التهاب و ضد اسپاسم است.
خواب آوری و ضد سردرد و میگرن از دیگر خواص ریحان است.
ریحان، ملین، تونیک، مقوی و محرک اشتها است.
کمک به هضم غذا و شیرافزا بودن، از دیگر خواص ریحان است.
ریحان مدر است.
جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است.
ریحان در موارد سوء هاضمه، قولنج، گزش زنبور، خستگی، دلشوره، رفع سردردهای عصبی، تقویت عمل دستگاه هضم، رفع نفخ، رفع غم و غصه و نوراستنی (بی خوابی و ضعف اعصاب)، رفع التهابات مجاری ادرار و ورم کلیه، دفع ترشحات مهبل، ترش کردن معده و اختلالات هاضمه با منشا عصبی، اتساع معده، خونریزی دماغ، بواسیر، دل پیچه، سرگیجه، اختلالات دستگاه تنفسی، سرفه، سیاه سرفه، افزایش ترشحات شیر، اسپاسم های معده، بی خوابی های عصبی، سردردهای عصبی و یک طرفه (میگرن) به شکل دم کرده ۲۰ تا ۵۰ گرم در یک لیتر آب مورد استفاده قرار می گیرد.
ریحان در ضعف و بی حالی های عصبی و اضطراب های صرعی جنبه درمانی دارد.
آب تازه ریحان را می توان به صورت قطره برای بیماری های التهابی گوش، یا به صورت دهان شویه برای درمان برفک یا خوشبو کننده دهان استفاده کرد.
جوشانده ی ۷ تا ۱۰ گرم تخم ریحان در یک لیتر آب، به عنوان داروی ضد اسهال و پیچش شکم استفاده می شود.
برای بهبود ضعف معده و سرفه مفید است.
رایحه ریحان دل انگیز است.
جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است.
بوئیدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وبا مفید است.
تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم است.
کمی مخدر است.
مالیدن اسانس ریحان روی پوست سبب دفع پشه می گردد.
مصلح ریحان
مصلحش نیلوفر و بدلش بادرنجبویه است.
مصرف ریحان در دوران بارداری
در بارداری، به دلیل اثر تحریک کننده رحم و سقط آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می شود، مشکلی ایجاد نمی کند، بلکه به صورت دارویی و دم کرده نباید استفاده شود.
مصرف ریحان در دوران شیردهی
در مادران شیرده، به خاطر اثر موتاژنیک جزئی فرار آن یعنی استراگل، نباید مصرف شود.
تداخلات دارویی و ریحان
با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.
موارد منع مصرف ریحان
مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان زایی ترکیب استراگل ممنوع است.
مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جزء سمی استراگل آن می باشد.
مضرّ دماغ است.
منبع: طبایع مرجع سرویس ها و محتواهای طب سنتی اصیل و معتبر اسلامی ایرانی ـ دکتر محمد عسکرفراشاه
