تعداد نماینده‌های مجلس در ایران زیاد است یا کم؟

فکرشهر: در حال‌ حاضر تعداد نمایندگان ۲۹۰ نفر است اما مجلس هر ۲۰ سال می‌تواند با توجه به افزایش جمعیت کشور تصمیم بگیرد به تعداد نمایندگان ۲۰ نفر دیگر اضافه کند. اگر جمعیت ایران را ۸۳ میلیون نفر فرض کنیم، تقریبا به ازای هر ۲۸۶ هزار نفر یک نفر نماینده داریم. اما این تعداد نماینده کافی است؟ کم نیست؟ زیاد نیست؟

به گزارش فکرشهر، روزنامه شرق نوشت: «ایران یکی از کشورهایی است که تنها یک مجلس قانون‌گذاری به نام مجلس شورای اسلامی دارد. در‌ حال‌ حاضر تعداد نمایندگان ۲۹۰ نفر است اما مجلس هر ۲۰ سال می‌تواند با توجه به افزایش جمعیت کشور تصمیم بگیرد به تعداد نمایندگان ۲۰ نفر دیگر اضافه کند. اگر جمعیت ایران را ۸۳ میلیون نفر فرض کنیم، تقریبا به ازای هر ۲۸۶ هزار نفر یک نفر نماینده داریم. اما این تعداد نماینده کافی است؟ کم نیست؟ زیاد نیست؟ در تمام دنیا یک فرمول واحد برای نسبت تعداد نمایندگان به کل جمعیت مرسوم نیست ولی قبل از این که بخواهیم تعداد نمایندگان مجلس ایران را با سایر کشورها مقایسه کنیم، ذکر دو نکته لازم است.

اول این که برخی از کشورها یک مجلس دارند. برای انتخابات، کشور را بر حسب جمعیت به تعدادی حوزه انتخابیه تقسیم می‌کنند و هر حوزه‌ای با توجه به جمعیت خود یک یا چند نماینده مخصوص خود را بعد از انتخابات به مجلس می‌فرستد. برخی کشورها به‌جز این مجلس، مجلس دومی نیز دارند که قانون‌گذاری ندارد بلکه شأن نظارتی بر عملکرد دستگاه‌های حکومتی را دارد. تعداد نمایندگان این مجلس دوم فرمول‌های متفاوتی دارد. در برخی کشورها هر حوزه انتخابیه به نسبت جمعیت خود نمایندگانی در مجلس دارند. در برخی از کشورها، تعداد نماینده‌های مجلس دوم بین استان‌ها به تساوی تقسیم می‌شود؛ مثلا از هر استان دو نفر نماینده این مجلس می‌شوند. در برخی از کشورها تعدادی از نمایندگان مجلس دوم انتخابی نیستند بلکه انتصابی هستند. به این دو دلیل در این مطلب تنها مجلس اول کشورها را در نظر می‌گیریم و تعداد نمایندگانشان را با تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی مقایسه می‌کنیم.

دوم این که تعداد کم یا زیاد نمایندگان لزوما به‌معنای قوی‌بودن دموکراسی در کشور یا کارآمدی نظام سیاسی نیست. مثلا چهار کشوری را که جمعیتی نزدیک به ایران دارند، در نظر بگیرید: آلمان، ترکیه، مصر و اتیوپی، آیا به یک اندازه دموکراتیک هستند؟ آیا مجلس هر چهار کشور به یک اندازه در نظام سیاسی کشور قدرت دارد؟ آیا مجلس ۳۴۹نماینده‌ای سوئد از مجلس ۵۰۰ نماینده‌ای تایلند ضعیف‌تر است؟ آیا مجلس ۶۸۷نماینده‌ای کره شمالی یا ۶۱۴ نماینده مجلس کوبا، نقش مهمی در اداره این دو کشور تک‌حزبی رئیس‌محور دارند؟ آیا آنها به‌ جز تأیید فرمان‌های رئیس حکومت نقش دیگری دارند؟ در نتیجه از روی تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی نمی‌توانیم به میزان دموکراتیک بودن یک سیستم یا مثلا میزان قدرت و نفوذ مجلس در تصمیمات کلان کشور پی ببریم. ولی هر چقدر تعداد نمایندگان بیشتر باشد، فقط از یک جهت نکته مثبتی به حساب می‌آید که تعداد حوزه‌های انتخابیه بیشتر و جمعیت هر حوزه کمتر می‌شود. به‌ این‌ ترتیب طیف متنوع‌تری از گروه‌های اجتماعی (اعم از اقوام، مذاهب، احزاب و تشکل‌های سیاسی و اجتماعی) این شانس را می‌یابند که در قوه مقننه کشور نماینده‌ای داشته باشند و مجلس فضایی برای مشارکت هر چه بیشتر گروه‌های مختلف ملت در تعیین سرنوشت مشترک می‌شود. اما به شرطی که مجلس واقعا مرکز تصمیم‌گیری نهایی باشد. اکنون به مقایسه تعداد نمایندگان مجلس ایران با سایر کشورها می‌پردازیم. ابتدا به کشورهایی که جمعیتی نزدیک به جمعیت ایران دارند، نگاه می‌کنیم.

اتیوپی: ۸۹ میلیون نفر، تعداد نمایندگان ۵۴۷ نفر

مصر: ۸۷ میلیون نفر، تعداد نمایندگان‌ ۵۶۷ نفر

آلمان: ۸۰ میلیون نفر، تعداد نمایندگان‌ ۶۳۰ نفر

ترکیه: ۷۷ میلیون نفر، تعداد نمایندگان‌ ۵۵۰ نفر

به این ترتیب مجلس ایران در مقایسه با کشورهای هم‌جمعیت  خود مجلس بسیار کوچکی است.

تعداد نمایندگان مجلس کشورهای پرجمعیت‌تر از ایران، از تعداد نمایندگان در ایران بیشتر است که طبیعی هم هست ولی وقتی بدانیم ۲۶ کشور دنیا با جمعیتی کمتر از ایران، مجالس بزرگ‌تری دارند، ماجرا جالب‌تر خواهد شد. در اینجا فهرست این کشورها را به ترتیب پر‌جمعیت به کم‌جمعیت مشاهده می‌کنید.

کنگو کینشاسا: ۷۰ میلیون نفر؛ ۵۰۰ نماینده

تایلند: ۶۷ میلیون نفر؛ ۵۰۰ نماینده

انگلیس: ۶۵ میلیون نفر؛ ۶۵۹ نماینده

فرانسه: ۶۴ میلیون نفر؛ ۵۷۷ نماینده

ایتالیا: ۶۰ میلیون نفر؛ ۶۳۰ نماینده

آفریقای جنوبی: ۵۴ میلیون نفر؛ ۴۰۰ نماینده

میانمار: ۵۲ میلیون نفر؛ ۳۳۰ نماینده

کره جنوبی: ۵۱ میلیون نفر؛ ۳۰۰ نماینده

تانزانیا: ۴۷ میلیون نفر؛ ۳۵۷ نماینده

اسپانیا: ۴۵ میلیون نفر؛ ۳۵۰ نماینده

اوکراین: ۴۵ میلیون نفر؛ ۴۵۰ نماینده

الجزایر: ۴۰ میلیون نفر؛ ۴۶۲ نماینده

لهستان: ۳۹ میلیون نفر؛ ۴۶۰ نماینده

اوگاندا: ۳۷ میلیون نفر؛ ۳۸۵ نماینده

کانادا: ۳۶ میلیون نفر؛ ۳۳۸ نماینده

سودان: ۳۶ میلیون نفر؛ ۴۵۰ نماینده

عراق: ۳۵ میلیون نفر؛ ۳۲۸ نماینده

مغرب: ۳۴ میلیون نفر؛ ۳۹۵ نماینده

نپال: ۲۸ میلیون نفر؛ ۶۰۱ نماینده

یمن: ۲۶ میلیون نفر؛ ۳۰۱ نماینده

کره شمالی: ۲۵ میلیون نفر؛ ۶۸۷ نماینده

رومانی: ۲۰ میلیون نفر؛ ۴۱۲ نماینده

سودان جنوبی: ۱۲ میلیون نفر؛ ۳۳۲ نماینده

کوبا: ۱۲ میلیون نفر؛ ۶۱۴ نماینده

یونان: ۱۱ میلیون نفر؛ ۳۰۰ نماینده

سوئد: ۱۰ میلیون نفر؛ ۳۴۹ نماینده

ایران هجدهمین کشور پرجمعیت جهان است اما از حاصل‌ جمع ۱۷ کشور پرجمعیت‌تر از ایران (ازجمله اتیوپی و مصر) و ۲۸ کشور کم‌جمعیت‌تر از ایران (ازجمله آلمان و ترکیه) به عدد ۴۵ می‌رسیم و در نتیجه ایران چهل‌و‌ششمین مجلس جهان را از نظر تعداد نمایندگان دارد. در ابتدای متن گفته شد نسبت نمایندگان به کل جمعیت کشور ایران عددی برابر با ۲۸۶ هزار نفر است. این نسبت در تمام کشورها یکسان نیست؛ مثلا همان‌طور که در همین فهرست می‌بینید، در سوئد این نسبت ۲۸ هزارو۶۰۰ نفر است؛ یعنی دقیقا یک‌دهم ایران! یا مثلا در اوکراین این نسبت برابر صدهزار نفر است. در بسیاری از کشورهای کم‌جمعیت‌تر از ایران، عدد نسبت نمایندگان به کل کشور، عددی بسیار کوچک‌تر از ایران است و اگر قرار باشد کشورها را بر اساس نسبت تعداد نمایندگان به کل جمعیت، از کم به زیاد فهرست کنیم، نام ایران در اواخر این فهرست قرار خواهد گرفت. این نسبت هم لزوما به معنی ضعیف یا قوی بودن مجلس در ساختار سیاسی کشور نیست اما می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در نفود سیاسی و اجتماعی مجلس در نظر گرفته شود.