تصمیم نهایی نشست گوآدلوپ درباره محمدرضا پهلوی

فکرشهر: اجلاس گوآدلوپ رخدادی مهم بود که سران قدرت‌های غربی به منظور تصمیم‌گیری برای آینده سیاسی ایران دور هم جمع شدند.

به گزارش فکرشهر، پایگاه «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» در ادامه نوشت: یکی از پرسش‌هایی که پیرامون این کنفرانس وجود دارد این است که در اجلاس گوآدلوپ جمع‌بندی بر سر برکناری شاه بود یا ساقط شدن رژیم پهلوی مدنظر بود؟ به عبارت دیگر آیا خروجی آن اجلاس این بود که قدرت از شاه به ولیعهد منتقل شود ولی همچنان رژیم سلطنتی باقی بماند یا تصمیم دیگری اتخاذ شد؟

احمدعلی مسعود انصاری از نزدیکان دربار پهلوی در پاسخ به این سوال گفت: به نظر من، کنفرانس گوآدلوپ بیشتر درمورد تصمیم خروج شاه از ایران بود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که قصد شاه رفتن به آمریکا بود. لیکن در زمانی که شاه به مصر وارد می‌شود و قصد رفتن به آمریکا را می‌کند، نظر دولت کارتر برای ورود شاه به آمریکا تغییر می‌کند. این می‌تواند نشان دهد که دولت آمریکا در آن زمان امید زیادی به ادامه نظام شاهنشاهی در ایران نداشت. برداشت من این است که سران گوآدلوپ در آن زمان در گیجی به سر می‌بردند که چگونه شاه اجازه داده کار به آنجا بکشد؟ نظر اکثر ایشان این بود که بهتر است شاه ایران را ترک کند و بعد از خروج او از کشور ببینند که عکس‌العمل ترک شاه چه خواهد بود و اوضاع به چه سمت و سویی می‌رود.

مسعود رضایی محقق و تاریخ‌پژوه نیز به این سوال اینگونه جواب داد: در کنفرانس گوادلوپ به این نتیجه رسیدند که شخص محمدرضا دیگر به درد حکومت نمی‌خورد و ادامه حکومتش در ایران ممکن نیست. اما این به معنای ناامیدی از رژیم پهلوی و دست کشیدن از استمرار آن نبود بلکه آن‌ها سعی داشتند با اتخاذ تدابیری، رژیم پهلوی را همچنان به عنوان رژیم پادشاهی حاکم بر ایران حفظ کنند. برنامه‌شان این بود که به نوعی آبرومندانه محمدرضا پهلوی را از ایران خارج و فرزند او را به پادشاهی منصوب کنند. آنها ژنرال هایزر را به ایران اعزام کردند که ارتش را آماده نگه دارد و از فروپاشی ارتش بعد از رفتن محمدرضا جلوگیری کند تا در وقت مناسب دست به سرکوب و کشتار بی‌رحمانه مردم و جریان انقلاب بزند و بساط نهضت را برچیند. در این حال قرار بر این می‌شود با خروج شاه از ایران، شاپور بختیار مسئولیت نخست‌وزیری را در اختیار بگیرد تا یک دوره انتقالی طی شود. در واقع دوره انتقالی پادشاهی از محمدرضا به فرزندش و مجددا همان آش و همان کاسه. لذا آمریکایی‌ها تا آخرین روز تلاش کردند که جلوی پیروزی انقلاب اسلامی را بگیرند و زمینه را برای استمرار رژیم پهلوی و نظام سلطنتی فراهم کنند که البته شکست خوردند.

جواد منصوری نیز در پاسخ به این سوال گفت: با توجه به شرایط آن روز ایران، بین شرکت‌کنندگان در کنفرانس اختلاف نظر وجود داشت. آنها احتمال بقای رژیم را ضعیف می‌دانستند. با این حال برنامه این بود که با به ثمر رساندن مأموریت هایزر در هماهنگ‌کردن ارتش و ملت، دادن امتیازاتی به مردم از جمله انحلال ساواک، آزادی مطبوعات و ... نظر مردم را جلب کنند و از این طریق بتوانند بقای رژیم را تضمین کنند و چنانچه این هدف به نتیجه نرسید راه دیگر یعنی راه‌اندازی یک کودتای نظامی (که می‌گفتند تا یک میلیون نفر هم جا دارد کشته شود) در دست اقدام بود. هدف آن بود که فضای رعب و وحشت را بر مردم حاکم کنند و کشور را در شرایطی قرار بدهند که عملا امکان هر حرکتی از مردم سلب شود که این نقشه با مدیریت امام خمینی خنثی شد.

فواد ایزدی کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در پاسخ به این سوال گفت: هدف اصلی سران گوآدلوپ این بود که رژیم شاهنشاهی حفظ شود و تا آخرین نفس و تا آنجا که امکان داشت نیز از محمدرضا پهلوی حمایت کردند. قدرت‌های غربی میل نداشتند نظام دیگری جایگزین رژیم پهلوی شود و به همین خاطر همه توان خود را برای حفظ شاه خرج کردند.

قاسم تبریزی محقق و تاریخ‌نگار هم معتقد است: اگرچه تاکنون متن کامل کنفرانس گوآدلوپ منتشر نشده است اما از شواهد و قرائن برمی‌آید که سران غرب در کنفرانس گوآدلوپ به این نتیجه رسیدند که محمدرضا پهلوی از راس قدرت حذف شود ولی حاکمیت پهلوی ماندگار باشد. این طرح روی نایب‌السلطنه بودن فرح استوار بود. چرا که طبق مصوبه مجلس موسسان در سال ۱۳۴۶، تا زمانی که ولیعهد به سن قانونی برسد، فرح به عنوان نایب‌السلطنه شناخته می‌شد. لذا جمع‌بندی سران گوآدلوپ حفظ سلطنت پهلوی بود.