فکرشهر: برای افکار عمومی ایران«شایعه» پدیده غریبی نیست. محفل و محیط ما ایرانی‌ها به وجود شایعه خو گرفته است. اما حضور این میهمان ناخوانده از وقتی که پای اینترنت و رسانه‌های مجازی به این سامان باز شده پررنگ تر از گذشته در زندگی سیاسی و اجتماعی ایرانی‌ها به چشم می‌آید.
\n\n
با این حال شایعه، امری ناگهانی نیست که یکباره در خلأ شکل بگیرد بلکه از آن دست پدیده های اجتماعی است که مخلوق اراده آگاهانه بشر است بویژه در تولید و تکثیر آن همواره می توان ردپای فرد یا اراده افرادی از جامعه را پیدا کرد. از زمانی که ایرانی‌ها گام در دنیای فناوری و اینترنت نهاده‌اند کالای شایعه نیز رونقی دوچندان یافته و کسب و کار شماری از فعالان فضای مجازی این شده که با این جادوی خوش آب و رنگ به شکار ذهن مخاطبان مبادرت ورزند. در کنار شمار معدود رسانه های اسم و رسم‌دار تعداد بی شمار از سایت ها و وب سایت ها در فضای مجازی جا خوش کرده‌اند که حرفه و پیشه آنها بازی با خبر و تصویر برای جذب مشتری است اما مقصود و مراد این نوشته بازگویی قصه پرغصه رونق بازار شایعه یا آسیب شناسی سایت ها و رسانه های به اصطلاح تجاری و زرد نیست که البته در جای خود نیازمند بحث و بررسی است.
\n\n
مسأله مهمتر در وضع فعلی جامعه ایران، رواج «گونه های خطرناک‌تر پدیده شایعه» است که سرنوشت امروز و فردای مردم را به بازی می گیرند. شایعه ای که اینجا موضوع بحث است صورتی هدفمند، شکل سازمان یافته و بر این اساس اثری ویرانگر دارد و در صورتی که برای مهار آن چاره اندیشی نشود می تواند عوارضی تلخ تر در چرخه سرنوشت مردم برجای گذارد. مثل یک سلاح زهر دار توسط برخی از بازیگران میدان سیاست برای تخریب هدف بکار می رود. قدرت گرفتن این موج شایعاتی که از اراده این افراد برمی خیزد مایه نگرانی است به این دلیل که سازندگان آن به تجهیزات و امکاناتی دسترسی دارند که یک شایعه را در تیراژ میلیونی انتشار می دهند و به جای یک روزنامه چندین نشریه و پایگاه و سایت اینترنتی در اختیار دارند و ای بسا از ابزارها و شبکه های صوتی و تصویری نیز بهره می گیرند.
\n\n
نشانه ها و شواهد مختلف می گوید که بازیگران عرصه تولید و نشر شایعه اکنون خود را برای موسم انتخابات آماده می کنند اولین نشانه‌‌اش همین روزها نمایان شد وقتی که یکباره برخی از چهره های مورد احترام جامعه صرفاً به ظن احتمال حضور در انتخابات اسفند 94 آماج یک جنگ حیثیتی قرار گرفتند.
\n\n
اما پیش از آنکه موسم انتخابات از راه برسد این بار جریان افراط به صورت همه جانبه با سلاح شایعه به چالش دولت اعتدال رفته و آشکارا آرامش مردم و اعتماد جامعه بین المللی به دولت مستقر را هدف قرار گرفته است. به چند نمونه از شایعات خطرناک که همین روزها به صورت انبوه و سازمان یافته توسط شبکه بزرگ مجازی و مکتوب جناح تندروها فضای جامعه را فراگرفت، نگاه کنید.
\nشایعه اول اندکی بعد از بازداشت 4 خبرنگار به فضای افکار عمومی پمپاژ شد و برخی از اعضای کلیدی دولت را هدف قرار داد. طی این شایعه توپخانه رسانه‌ای تندروها مدعی شد که افراد مهمی از نزدیکان روحانی در معرض اتهام «نفوذ» و نیز در آستانه بازداشت قرار دارند.
\n\n
شایعه دوم که از لحاظ امنیتی و قضایی امری قابل پیگرد است، برنامه همکاری هسته ای ایران و قدرت‌های جهانی را هدف گرفت. این شایعه از زبان برخی از سخنگویان جریان تندرو ساخته و پرداخته شد. متن شایعه این بود که با دستور دبیر شورای عالی امنیتی ملی، ایران اولین فاز همکاری با آژانس انرژی اتمی در «جمع‌آوری سانتریفیوژها» را متوقف کرده است. شایعه ای که شمخانی و مسئولان ارشد هسته‌ای کشور بلافاصله آن را تکذیب کرده و نسبت به تکثیر و تداوم آن هشدار دادند. اما سناریو استفاده شبکه مخالفان دولت از سلاح شایعه به حوزه هسته ای و امنیتی محدود نمانده و این روزها به عرصه اقتصادی کشیده شده است. کافی به صفحه اول و تیترهای روزنامه های اسم و رسم دار جناح مخالف دولت نگاه کنید که قریب به اتفاق آنها، شایعات یا گمانه‌زنی‌هایی سازمان یافته‌ای است که درباره سیاست‌های بانکی، پولی و یارانه ای دولت به اسم خبر به خورد افکار عمومی داده می‌شود.
\n\n
استفاده بی حد و حصر جبهه مخالف دولت از شایعه با همه این اوصاف، اتفاق تازه‌ای نیست. در رجوع به تاریخ گذشته ایران موارد و نمونه های بارزی از توسل گروه‌های سیاسی به سلاح تخریبی شایعه را می توان سراغ گرفت. تنها تفاوت بارز این است که در گذشته، جریان‌های مخالف تغییر و اصلاح از روش انتشار بولتن برای تخریب اذهان عمومی یا اخلال در سیاست دولت ها بهره می جستند. از این رو می‌توان صنعت و حرفه تولید شایعه توسط جناح تندروها در سایت ها و فضای مجازی را نمونه تکامل یافته‌ای از حرکتی به حساب آورد که در دهه های گذشته با عنوان بولتن سازی برای تشویش ذهن علما و یا رواج ناامیدی در میان مردم بکارگرفته می شد.
\n\n
*روزنامه ایران
\n
