زندگی بیگانه ممکن است عجیب‌تر از آن چیزی باشد که ما تصور می‌کنیم

فکرشهر: لرد مارتین ریس، کیهان شناس و اختر فیزیکدان بریتانیایی است. او در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ میلادی رئیس انجمن سلطنتی بریتانیا بوده است. او عضو چندین آکادمی علمی خارجی از جمله آکادمی خارجی از جمله آکادمی ملی علوم ایالات متحده، آکادمی علوم روسیه، آکادمی سلطنتی هنر و علوم هلند، آکادمی علمی ترکیه و آکادمی علمی ژاپن بوده است.

ریس در طول سالیان فعالیت علمی خود جوایز بسیاری از جمله جایزه جهانی علم آلبرت اینشتین و مدال ایزاک نیوتن موسسه فیزیک و ده‌ها جایزه و دکترای افتخاری را دریافت کرده است. سیارک ۴۵۸۷ ریس به افتخار او هم نام با وی نامگذاری شده است. کتاب‌های متعددی از ریس به زبان فارسی ترجمه شده اند که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب "از اینجا تا بی نهایت" (دورنمایی از آینده علم) با ترجمه "محمد ابراعیم محجوب" توسط "نشر نی" و "ماهیت کیهان" با ترجمه "محمد حسین پورعباس" توسط انتشارات "سبزان" اشاره کرد.

به گزارش فکرشهر از فرارو به نقل از بخش جهانی شبکه خبری بی بی سی، مدت‌ها تصور می‌کردیم که بیگانگان مانند ما خواهند بود، اما دلایل زیادی وجود دارد که فکر کنیم آنان شکلی غیر قابل درک از هوش مصنوعی هستند. بیش از چهار میلیارد سال به طول انجامیده تا حیات هوشمند با انتخاب طبیعی بر روی زمین پدیدار شود. با این وجود، میلیارد‌ها سال دیگر، طول عمر سیاره مان وجود دارد.

در آن زمان، هوش می‌تواند در جهت‌های کاملا جدیدی توسعه یابد. ما انسان‌ها ممکن است به پایان تکامل داروینی نزدیک شده باشیم و دیگر لازم نیست برای زنده ماندن به بهترین شکل تبدیل شویم، اما تکامل تکنولوژیکی ذهن‌های باهوش مصنوعی تازه آغاز شده است. ممکن است تنها یک یا دو قرن بیش‌تر به طول بیانجامد تا آن که هوش غیر آلی بر انسان‌ها غلبه کرده و یا فراتر رود. اگر این اتفاق رخ دهد گونه ما صرفا یک فاصله کوتاه در تاریخ زمین پیش از تسلط ماشین‌ها بوده است. این موضوع یک پرسش عمیق را در مورد کیهان در سطح گسترده‌تر ایجاد می‌کند: آیا موجودات فضایی بیش‌تر مانند ما از گوشت و خون هستند یا از چیزی مصنوعی تر؟ اگر آنان بیش‌تر شبیه ماشین‌ها هستند چگونه خواهند بود و چگونه می‌توانیم آنان را شناسایی نماییم؟

بسیاری تصور می‌کنند که انسان اوج هوشمندی است، اما این امکان وجود دارد که گونه ما صرفا نمایانگر مرحله‌ای در مسیر ذهنی باشد که مصنوعی‌تر است. این استدلال می‌تواند توضیح دهد که چرا کیهان مانند ما خالی از زندگی است. اگر انتقال تکاملی به هوش غیر ارگانیک در سراسر کیهان اجتناب ناپذیر باشد بعید است که تلسکوپ‌های ما بتوانند هوش انسان مانندی را بیابند. در آن صورت این احتمال قوی‌تر است که موجودات بیگانه فرزندان الکترونیکی از راه دور سایر موجودات ارگانیک باشند که مدت‌ها پیش وجود داشته اند.

چشم انداز هوش غیر ارگانیک موجودات بیگانه، احتمالات قابل توجهی را مطرح می‌سازد. اگر این موجودات بیرون از آنجا باشند کاملا متفاوت از ما فکر و عمل می‌کنند. آنان ممکن است نخواهند شناسایی شوند. در واقع، درک نیت آنان ممکن است غیر ممکن باشد. به نقل از چارلز داروین "یک سگ ممکن است در مورد ذهن آیزاک نیوتن نیز حدس بزند" با این وجود، ما ممکن است چند نکته را استنباط کنیم. برای مثال، هوش غیر ارگانیک ممکن است برای جو یا سیاره‌ای که از آن سرچشمه گرفته هیچ کاربردی نداشته باشد. سفر‌های بین ستاره‌ای یا حتی سفر‌های بین کهکشانی هیچ ترسی برای جاودانه‌های نزدیک به همراه نخواهند داشت.

در واقع، آنان ممکن است ترجیح دهند در گرانش صفر زندگی کنند، زیرا در آنجا می‌توانید اجسام بسیار بزرگ و بسیار سبک بسازید. برای مثال، اگر می‌خواهید یک ساختار عظیم و باریک مانند غول پیکر بسازید تا انرژی را جمع آوری کنید انجام دادن این کار در فضا درمقایسه با یک سیاره برای تان آسان‌تر خواهد بود. هم چنین، مشخص نیست که آنان نیاز به زندگی در مدار اطراف یک ستاره داشته باشند. شاید آنان راه‌های جدیدی برای دریافت انرژی داشته باشند که ما هنوز نمی‌توانیم آن را درک کنیم. اگر آنان مغز‌های مبتنی بر سیلیکون داشته باشند ممکن است متوجه شوند که انرژی مورد نیاز برای پردازش "بیت"‌ها در دما‌های پایین کمتر است بنابراین، انرژی کمتری را در مناطق سردتر دور از منظومه‌های سیاره‌ای مصرف می‌کنند. آنان حتی ممکن است برای میلیارد‌ها سال خواب زمستانی را انتخاب کنند تا زمانی که پس زمینه مایکروویو کیهانی یعنی تابش باقی مانده از انفجار بزرگ با انبساط مداوم کیهان سردتر شود.

آنان ممکن است خواسته‌های اساسی نداشته باشند. ما از طریق فشار‌های داروینی تکامل یافته‌ایم تا گونه‌ای توسعه طلب باشیم. با این وجود، اگر فشار‌های داروینی بر این موجودات مصنوعی اعمال نشود دلیلی وجود ندارد که آنان تهاجمی باشند. آنان ممکن است صرفا بخواهند به افکار عمیق فکر کنند.

این واقعیت که ما هیچ یک از موجودات بیگانه را ندیده‌ایم و از سوی آنان هدف تهاجم قرار نگرفته ایم بدین معنا نیست که چیزی در دنیای بیرون وجود ندارد. آنان ممکن است به سادگی بیش‌تر متفکر باشند. ما نمی‌توانیم ارزیابی کنیم که آیا "سکوت بزرگ" کیهان به معنای عدم حضور آنان می‌باشد یا صرفا ترجیح آنان است. ما هم چنین نمی‌توانیم فرض کنیم که آنان حتی یک "تمدن" باشند. در زمین اصطلاح تمدن به جامعه‌ای از افراد اطلاق می‌شود. در مقابل، "ئی تی" ممکن است یک هوش یکپارچه واحد باشد.

از منظری بدبینانه آنان می‌توانند همان چیزی باشند فیلسوفان آن را "زامبی" نامیده اند. مشخص نیست که آیا هوشیاری قابلیتی خاص و ویژه برای مغز مرطوب و ارگانیک انسان ها، میمون‌ها و سگ‌ها است یا خیر. آیا ممکن است هوش الکترونیکی حتی اگر عقل آنان فوق بشری به نظر برسد فاقد خودآگاهی یا زندگی درونی باشد؟ اگر چنین بود آنان زنده بودند، اما نمی‌توانستند خود، یا زیبایی، شگفتی و رمز و راز جهان را در نظر بگیرند. یک چشم انداز نسبتا تاریک به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، هوش پیشرفته‌تر آن موجودات می‌تواند به آنان اجازه دهد تا جنبه‌های حیاتی واقعیت را که ما نمی‌توانیم درک کنیم درک کنند همان گونه که یک میمون نمی‌تواند نظریه کوانتومی را درک کند. ممکن است پیچیدگی‌هایی در جهان وجود داشته باشد که نه عقل و نه حواس ما قادر به درک آن نیستند، اما مغز‌های الکترونیکی ممکن است درک کاملا متفاوتی از آن داشته باشند.

مفاهیم برای جستجو

اگر هوش بیگانه به احتمال زیاد غیر ارگانیک باشد این برای جستجوی هوش فرازمینی (ستی) * چه معنایی خواهد داشت؟

در بازه زمانی یک یا دو دهه‌ای دورنمایی واقع بینانه وجود دارد مبنی بر آن که ما توانایی تشخیص علائم زیستی را در سیارات دیگر خواهیم داشت برای مثال، شیمی جَو* یا پوشش گیاهی.

با این وجود، برای تشخیص حیات مصنوعی باید به دنبال "تکنوسیگنچر"‌ها یا اثر فنی مانند انتقال الکترومغناطیسی باشیم.

تمرکز سِتی بر روی بخش رادیویی این طیف بوده است. با این وجود، در شرایط ناآگاهی ما از آن چه ممکن است وجود داشته باشد باید همه دسته امواج رادیو یا باند موج را بررسی کنیم: باند نوری و اشعه ایکس. حتی اگر پیام‌ها در حال انتقال بودند ممکن است آن‌ها را مصنوعی تشخیص ندهیم، زیرا ممکن است ندانیم چگونه آن‌ها را رمزگشایی کنیم.

یافتن هوش غیر ارگانیک هم چنین به معنای هوشیاری نسبت به شواهدی از پدیده‌ها یا فعالیت‌های غیر طبیهی حتی در منظومه شمسی ماست. برای مثال، پروژه چند صد میلیون دلاری Breakthrough Listen که با تعیین اهدافی بلندپروازانه صد‌ها ستاره مختلف را برای جستجوی حیات بیگانه و نشانه‌های هوش فرازمینی مورد بررسی قرار می‌دهد رادیو تلسکوپ گرین بنک (Green Bank Telescope) در ویرجینیای غربی در آمریکا را به تحقیق و بررسی بیشتر سیارک امواموا اختصاص داده است.

سیارک امواموا هم اکنون نزدیک به ۳۰۰ میلیون کیلومتر از کره زمین فاصله گرفته و قرار است با استفاده از رادیو تلسکوپ گرین بنک طی یک دوره ۱۰ ساعته و در باند رادیویی بین ۱ الی ۱۲ گیگاهرتز زیر نظر قرار گیرد. مسئولان Breakthrough Listen با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بودند که تلسکوپ رادیویی مذکور قادر است با دقتی بسیار زیاد سیگنال‌های منتشر شده را دریافت کند. بنابراین، در صورتی که موجودات بیگانه با ارسال سیارک امواموا در تلاش برای برقراری ارتباط با زمینی‌ها باشند ما به خوبی قادر هستیم به صحبت‌های آنان گوش کنیم. در آن صورت شاید این فرصت را به دست آوریم تا به پاسخی قطعی در این باره دست یابیم که آیا ما در دنیا تنها هستیم یا خیر.

هم چنین ارزش دارد که برای اجرام براق یا عجیب و غریبی که در میان سیارک‌ها در کمین هستند چشم‌ها را باز نگه داریم. هم چنین، ممکن است نیاز به جستجوی شواهدی برای پروژه‌های ساخت و ساز غیرطبیعی داشته باشیم مانند "کره دایسون" یک ابرسازه فرضی غول پیکر جمع‌آوری انرژی که در اطراف یک ستاره ساخته شده است. این ابرسازه به طور کامل یک ستاره را فرا می‌گیرد و قسمت بزرگی از توان خروجی آن را به دام می‌اندازد.

در مجموع ستاره شناسان باید دید بازی داشته باشند و مطمئن شوند که هیچ چیز عجیب و غریبی را از دست نمی‌دهند. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که آیا منشاء حیات نادر است یا خیر و صرفا در اینجا بر روی زمین رخ داده است. با این وجود، اگر این گونه نبوده باشد و اگر زندگی در جای دیگری آغاز شده باشد آن گاه هوش می‌تواند به هر طریقی تکامل یابد. منظومه‌های سیاره‌ای وجود دارند که دست کم یک میلیارد سال از سیاره ما قدیمی‌تر هستند. بنابراین، این امکان وجود دارد که هوش از قبل به چیزی غیرآلی تبدیل شده باشد.

* ستی در خانه (SETI@home) یک پروژه رایانش داوطلبانه مبتنی بر اینترنت است که با استفاده از رایانه داوطلبان انجام می‌شود و از چارچوب BOINC استفاده می‌کند. SETI سرواژه Search for Extra-Terrestrial Intelligence یا جستجو برای هوش فرازمینی است. این پروژه در لابراتوار علوم فضایی دانشگاه برکلی کالیفرنیا اداره می‌شود. این پروژه وابسته به پردازشگر‌های مردم جهان است به طوری که هر کس می‌تواند با در اختیار قرار دادن رایانه خود از طریق اینترنت در پیشرفت این پروژه کمک کند. هدف این پروژه یافتن سیگنال‌های تکرار شونده در داده‌هایی است که از سوی تلسکوپ‌های رادیویی جهان جمع آوری می‌شود. در صورت یافتن چنین چیزی می‌توان انتظار داشت که یک موجود یا گروهی از موجودات هوشمند فرازمینی این امواج را فرستاده باشند.

* شیمی جَو میان رشته‌ای از شیمی و علوم جوی است. بررسی و تعیین عناصر و ترکیبات اتمسفر، سینتیک و ترمودینامیک واکنش‌های شیمیایی موجود در جو، گاز‌های گلخانه ای، لایه اوزون، باران‌های اسیدی و چرخه‌های شیمیایی موجود در جو زمین از مهم‌ترین زمینه‌های مطالعاتی در شیمی جو به شمار می‌روند.