تغییر الگوی مصرف خانوار‌های ایرانی / درآمد دهک دهم در تهران ۸ برابر دهک اول

فکرشهر: بررسی الگوی مصرف و درآمد خانوار‌های استان تهران از سوی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ شاهد جانشینی اقلام مصرفی و تغییر ترکیب مصرف خانوار‌ها به سمت کالا‌های ضروری همچون خوراک و مسکن هستیم و در بخش درآمد نیز ترکیب درآمد از مشاغل آزاد به سمت مشاغل غیر شغلی سوق پیدا کرده که یعنی اکثر درآمد خانوار از بخش‌هایی به دست می‌آید که به نظر می‌رسد مولد نیستند.

به گزارش فکرشهر از ایسنا، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی تحت عنوان «بررسی الگوی مصرف و درآمد خانوار‌های استان تهران» با اشاره به اهمیت شناخت الگو‌های مصرف خانوار‌ها برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، به بررسی داده‌های هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران پرداخته است.

این گزارش نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ شاهد جانشینی اقلام مصرفی و تغییر ترکیب مصرف خانوار‌ها به سمت کالا‌های ضروری همچون خوراک و مسکن هستیم. در مدت یاد شده حدود ۱۰ درصد به مجموع هزینه‌های مسکن و خوراک خانوار‌های شهری و روستایی افزوده شده و در مقابل از سایر هزینه‌ها کاسته شده است. بر این اساس در طول سال‌های گذشته هزینه‌های مسکن و خوراک جایگزین، پوشاک، سلامت و بهداشت، حمل و نقل، ارتباطات، تفریح و سرگرمی و لوازم خانگی شده است. به نظر می‌رسد این تغییر نشان دهنده آثار اقتصادی ناشی از تورم و گران شدن سبد مصرفی خانوار به‌ویژه برای کالا‌های ضروری باشد و این تغییر برای دهک‌های پایین درآمدی بیشتر بوده است.

در اصل در سال ۱۴۰۱ ترکیب هزینه‌ها در کل کشور شامل ۳۸.۰۳ درصد مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی، ۲۶.۵ درصد هزینه‌های خوراکی و دخانی، ۱۱.۵۹ درصد هزینه‌های متفرقه (شامل خدمات آرایش و پیرایش شخصی، لوازم و کالا‌های شخصی بادوام و بی‌دوام، حمایت‌های اجتماعی و خدمات مشاوره‌ای)، ۷.۴۵ درصد حمل و نقل و ارتباطات، ۵.۸ درصد بهداشت و درمان، ۳.۵۶ درصد پوشاک و کفش، ۳.۱۲ درصد لوازم خانگی و هزینه نگهداری آن ۱.۰۸ درصد غذا‌های آماده، رستوران و هتل، ۰.۸۸ درصد مربوط به تحصیل و آموزش، ۰.۸۸ درصد تفریحات و سرگرمی و ۱.۱۱ درصد مربوط به فروش کالا‌های بادوام و سایر هزینه‌ها است.

تامین نصف درآمدخانوار‌ها از مشاغل غیرشغلی

در بخش دیگری از این گزارش به منابع درآمدی خانوار پرداخته شده است. بر این اساس درآمد خانوار‌ها را می‌توان به سه گروه درآمد‌های مربوط به مشاغل آزاد، حقوق و دستمزد و درآمد‌های غیر شغلی تقسیم بندی کرد. درآمد‌های غیرشغلی شامل حقوق بازنشستگی، برآورد اجاره‌بهای مسکن شخصی و سایر منابع درآمدی نظیر اجاره ازمحل کسب، ملک و زمین، درآمد حاصل از سود سپرده، دریافتی ازبیمه و کمک هزینه‌های تحصیلی و ... تشکیل شده است.

بر اساس این گزارش متوسط درآمد خانوار‌های شهری کل کشور در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد ۳۳ درصد کل درآمد مربوط به حقوق و دستمزد، ۱۴ درصد بخش غیرکشاورزی، دو درصد مربوط به بخش کشاورزی، ۰.۴۶ درصد از محل یارانه و اکثر سهم یعنی ۵۱ درصد مربوط به درآمد‌های غیرشغلی است.

به طور کلی الگوی درآمد خانوار‌ها نشان می‌دهد که در طول سال‌های مورد بررسی، ترکیب درآمد از مشاغل آزاد به سمت مشاغل غیر شغلی سوق پیدا کرده است. این الگوی درآمدی می‌تواند نمایانگر این موضوع باشد که اکثر درآمد خانوار از بخش‌هایی به دست می‌آید که به نظر می‌رسد مولد نیستند. همچنین این اطلاعات حاکی از کاهش سهم درآمد حاصل از یارانه در سال‌های گذشته است.

اختلاف درآمد خانوار‌های دهک‌های مختلف چقدر است؟

در بخش دیگری از این گزارش نیز به عنوان معیاری برای سنجش نابرابری، اختلاف درآمد خانوار‌ها در سال ۱۴۰۱ مقایسه شده که نشان می‌دهد برای خانوار‌های شهری کل کشور، درآمد دهک دهم حدود ۳۰ برابر بیشتر از دهک اول است این تفاوت برای خانوار‌های روستایی ۱۸.۳ برابر و برای خانوار‌های شهری تهران ۸.۶ برابر است.

از طرف دیگر اختلاف درآمد و هزینه متوسط خانوار‌ها در برخی سال‌های مورد بررسی بسیار پایین است که می‌تواند نشانگر پس انداز کم خانوار‌ها باشد. در این خصوص با استناد به داده‌های سال ۱۴۰۱، ۲۸.۲ درصد خانوار‌های شهری و ۳۲.۵ درصد خانوار‌های روستایی کشور هزینه‌های زندگی‌شان از درآمدشان کمتر بوده است. برای خانوار‌های شهری کشور درآمد متوسط برای دو دهک اول کمتر از هزینه است و این موضوع برای خانوار‌های روستایی شامل سه دهک اول و برای خانوار شهری تهران نیز شامل دهک اول درآمدی است و برای سایر دهک‌ها، به جز دهک دهم اختلاف هزینه و درآمد بسیار پایین است.