انتشار کتاب جدید «محمود دهقانی» با نام «بافت کهن دهدشت، شهر راهبردی سپاه صفوی»

فکرشهر: کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» نوشته محمود دهقانی درباره گذشته و روزگار حال این بافت در بخش کهگیلویه است.

به گزارش فکرشهر از ایبنا، کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» در استان کهگیلویه و بویراحمد نوشته «محمود دهقانی» در باره گذشته و روزگار حال این بافت در بخش کهگیلویه است. در این کتاب در باره کهگیلویه روزگار باستان و پس از آن استفاده راهبردی شاه عباس یکم صفوی از شهر شاپور (دهدشت کنونی) برای پیوند اصفهان پایتخت کشور به خلیج فارس گفتگو به میان می‌آید. کتاب همچنین با عکس‌ها و نقشه‌ها نگاهی به ساختمان‌های بافت کهن در روزگارگذشته دارد و سرنوشت بافت در سال‌های پایانی دودمان پهلوی و پس از پیروزی انقلاب بهمن تا به امروز را نیز بر می‌شمارد.

ابن بلخی بافت کهن دهدشت که شهر شاپور ساسانی نام دارد را در سده پنجم هجری بلاد شاپور نامیده و گزارش می‌دهد شاپور یکم پسر اردشیر یکم آن را پایه‌ریزی کرده است. این بافت زیبای تاریخی در روزگار قاجار آسیب دید و تا روزگار پهلوی دوم هر چند باز سازی نشد، اما بخشی از بافت سالم پا بر جا بود. با آغاز انقلاب بهمن سودجویان به جان بافت افتادند و نه تنها در بخشی از آن بدون اجازه خانه ساختند بلکه سنگ‌های ساختمان‌های بافت را در ساختمان‌های بخش نوین شهر به کار گرفتند و آسیب بسیاری به بافت کهن رساندند.

محمود دهقانی که خود همراه جوانان دانشجو بیش از دو دهه پیش از بافت دیدار داشته است در رسانه‌های فارسی زبان درون و برون مرز از بافت و ویرانی آن نوشت. هر چند پس از انقلاب با هشت سال جنگ، فرصت باز سازی این بافت میسر نشد، اما با فروکش کردن جنگ نوآبادی در بخشی از بافت با بودجه دولت آغاز شد، ولی ره به جایی نبرد. دیری نپایید بجز ساختمان گرمابه کهیار و کاروانسرا، ساختمان‌های بافت باز هم بدون پرچین و نگهبان به حال خود رها بودند.

نویسنده در این کتاب می‌گوید هرچند «استو کلر»، «استین» و «هاریسن» هم دهدشت را توصیف کرده اند، اما تنها کسی که در گذشته پژوهشی ارزشمند در باره این بخش از کشور انجام داد «هانیس گاوبه» نویسنده کتاب «ارجان و کهگیلویه» بود. گاوبه استاد اتریشی شرق شناسی دانشگاه «توبینگن» آلمان به بررسی تاریخ و جغرافیای منطقه بهبهان، زیدون، سردشت، دهدشت، دوگنبدان و فهلیان پرداخت و فراتر از آن زمینه پژوهشی نو را در گستره مطالعات ایرانی مطرح ساخت. گاوبه می‌گوید: «ساختمان‌ها نمونه‌ای از معماری روزگار صفوی است».

آکادمی علوم کشور اتریش پژوهش «هانیس گاوبه» با نام «ارجان و کهگیلویه» را به زبان آلمانی به چاپ رساند. نسخه‌ای از آن در هنگام تشکیل کنگره باستان شناسی و هنر ایران در شهر مونیخ، به دست شادروان احمد اقتداری پژوهشگر ایران شناس، زاده شهر گراش لارستان افتاد. آن زمان دهدشت بخشی از استان خوزستان بود. پژوهش «گاوبه» از زبان آلمانی به فارسی برگردانده شد و با نام «ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دوره صفوی»، به چاپ رسید.

محمود دهقانی که برای پژوهش چند بار به بافت کهن دهدشت سر زده بود به توصیه شادروان دکتر باقر آیت الله زاده شیرازی و دکتر پرویز ورجاوند گزارش‌هایی از بافت به صورت گسترده در رسانه‌ها به چاپ رساند و بدنبال آن مستندی نیز با نام «بافت کهن شهر شاپور ساسانی و ساختمان‌های روزگار صفوی دهدشت در استان کهگیلویه و بویر احمد» ساخت که دانشجویان بسیاری از آن استقبال کردند.

این نویسنده در کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی»، با عکس‌ها و نقشه‌هایی که در کنار دانشجویان رسم شده زمینه پژوهش آیندگان را نیز برای مطالعه پیشینه این بافت در شهر کنونی دهدشت که هم اکنون یکی از شهر‌های بزرگ استان کهگیلویه و بویر احمد شده، فراهم آورده است.

کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» دارای پنج فصل است. بخش یکم فصل نخست بازتاب و چاپ گزارش‌ها در باره بافت می‌باشد. فصل دوم جستار‌هایی از فراز و فرود‌های بافت و در بخش دوم فصل سوم به گرمابه کهیار می‌پردازد. فصل چهارم در باره کاروانسرا و آب انبار است. بخش سوم فصل پنجم ساختمان‌های بقعه، امامزاده، مسجد و خانه‌های بافت را پوشش داده است. در گفتار پایانی نیز با یکی از گزارش‌های دهه پیش این نویسنده، کتاب به پایان می‌رسد.

کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» نوشته دکتر محمود دهقانی در ٢٤٢ صفحه از سوی انتشارات «جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی» دفتر بندرعباس مرکز استان هرمزگان به چاپ رسیده است.