علم درباره «دعا» چه می‌گوید؟
فکرشهر: عصر ایران نوشت: دعا در نگاه بسیاری فقط یک عمل مذهبی است، اما پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که خواندن دعا و ذکر، حتی فارغ از باور‌های دینی و این که دعا کننده، در قالب چه دین و مذهب و باوری دعا می‌کند، می‌تواند تأثیر واقعی و قابل اندازه‌گیری بر آرامش ذهن و بدن داشته باشد.
تحقیقات جدید در روان‌شناسی و علوم اعصاب نشان می‌دهد دعا و ذکر، فراتر از بُعد معنوی، مکانیزم‌های علمی دقیقی در بدن و ذهن فعال می‌کنند که نتیجه‌اش آرامش، امید و حتی بهبود سلامت روان است.
فعال شدن سیستم آرام‌سازی بدن
یکی از اصلی‌ترین مکانیزم‌ها، تأثیر دعا بر سیستم عصبی پاراسمپاتیک است؛ بخشی از بدن که وظیفه دارد ما را از حالت استرس و اضطراب خارج کند و به سمت آرامش ببرد. هنگام دعا یا ذکر، ضربان قلب کاهش می‌یابد، فشار خون متعادل‌تر می‌شود و تنفس عمق بیشتری پیدا می‌کند؛ درست مثل وقتی که بدن وارد فاز استراحت و ترمیم می‌شود.
تمرکز ذهنی همانند مدیتیشن
دعا از نظر علمی شبیه به مدیتیشن عمل می‌کند. تکرار آیات یا اذکار باعث تمرکز ذهنی می‌شود و افکار پراکنده و نگرانی‌های روزمره را کاهش می‌دهد. اسکن‌های مغزی نشان داده‌اند در این حالت بخش پیش‌پیشانی مغز (مسئول تمرکز و تصمیم‌گیری) فعال‌تر شده و آمیگدال (مرکز ایجاد اضطراب و ترس) آرام‌تر می‌شود.
شیمی شادی در مغز
دانشمندان گزارش کرده‌اند که دعا می‌تواند سطح هورمون‌های استرس (کورتیزول) را پایین بیاورد و در مقابل، ترشح اندورفین‌ها و دوپامین را افزایش دهد. این مواد شیمیایی طبیعی احساس شادی و آرامش را تقویت می‌کنند. شاید به همین دلیل است که بسیاری از افراد بعد از دعا حال روحی سبک‌تر و امیدوارتر پیدا می‌کنند.
معنا، امید و احساس کنترل
از دیدگاه روان‌شناسی، دعا به فرد چارچوبی از معنا می‌دهد. وقتی با شرایطی مواجه می‌شویم که فراتر از توان ماست، دعا این حس را منتقل می‌کند که تنها نیستیم. همین احساس می‌تواند درماندگی را کاهش داده و به فرد قدرت روانی برای مقابله با مشکلات بدهد.
قدرت جمعی دعا
دعا فقط یک عمل فردی نیست. در بسیاری از فرهنگ‌ها، دعا به صورت جمعی انجام می‌شود؛ مانند نماز جماعت یا مراسم دعاخوانی خانوادگی (مثلا سر میز غذا). پژوهش‌ها نشان داده‌اند این تجربه جمعی باعث افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین می‌شود؛ هورمونی که حس نزدیکی، همدلی و حمایت اجتماعی را تقویت می‌کند.
ریتم، موسیقی و امواج مغز
دعا‌ها و اذکار معمولاً آهنگ و ریتم خاصی دارند. تکرار ملایم آنها درست مانند موسیقی، هماهنگی میان ضربان قلب، تنفس و فعالیت مغزی ایجاد می‌کند. در آزمایش‌های EEG مشخص شده است که هنگام دعا، امواج آلفا در مغز افزایش می‌یابد؛ امواجی که با آرامش ذهن و خلاقیت در ارتباط هستند. (در این لینک یکی از این تحقیقات را ببینید.)
مخلص کلام آن که از دیدگاه علمی، دعا فقط یک عمل عبادی نیست؛ بلکه می‌تواند به‌عنوان «تمرین ذهن و بدن» برای آرامش، امید و کاهش استرس شناخته شود. این یافته‌ها نشان می‌دهد دعا، حتی برای کسانی که نگاه مذهبی عمیق ندارند، ابزاری ساده و در دسترس برای مدیریت فشار‌های روانی است؛ بنابراین سعی کنید دقایقی را در روز، به دعا بپردازید و البته نیازی هم نیست که از روی متن خاصی یا به زبان خاصی باشد؛ همین که در خلوت خود آرام بگیرید و به زبان خودتان نجوا و دعا کنید، از آثار ذهنی و روانی آن برخوردار می‌شوید.
