فکرشهر: بی‌توجهی و سهو، گاهی هم قصد و عمد باعث می‌شود تا گیاهان و درختان مرتعی و جنگلی که علاوه بر زیبایی و نشاط بخشی به طبیعت، در ادامه اکوسیستم حیات موجودات زنده، جامعه بشری و گرمایش، سرمایش، فرسایش و پاکی هوای کره زمین نقش عظیمی دارند، در شعله‌های آتش غفلت انسان‌ها به خاکستر تبدلیل شود.
به گزارش فکرشهر از ایرنا، امروز بیشتر جنگل‌ها و مراتع را که نگاه می‌کنی لکه‌های وسیع سیاهی از بقایای گیاهان و درختان سوخته بر دامن خود دارند که همچون داغی بر دل طبیعت نشسته است، علوفه‌هایی که می‌توانست غذای دام‌ها شود و درختانی که با پاکسازی هوا از آلودگی‌ها و نگهداری رطوبت و تعادل دمای زمین، حیات را روی این سیاره خاکی تدوام بخشد.
آتش‌سوزی یکی از رخدادهای مهم و رایج در عرصه‌های طبیعی است که تاثیر بسیار پیچیدهای روی خاک دارد و باعث تغییرات فیزیکی شامل تخریب ساختار، افزایش رواناب و فرسایش، شیمیایی از جمله کاهش مواد آلی، تبخیر کاتیونها، ذخایر عناصر غذایی و چرخه آنها و بیولوژیکی مانند کاهش در گونه‌های میکرو و ماکروفونها و تغییر جمعیت میکروبی می‌شود.
حریق در طبیعت خطر اکولوژیک به حساب می‌آید که تأثیرهای عمیقی در پوشش‌های گیاهی، زمین‌های کشاورزی، جمعیت جانوری، تولیدات محلی و سلامت بشر بر جای می‌گذارد.
در دوسال اخیر بارندگی‌های مناسب در کشور و استان بوشهر باعث رشد پوشش گیاهی نسبت به سال‌های پیش از آن شد و با آغاز فصل گرما و کاهش رطوبت و در پی آن خشکیدگی مراتع و گیاهان به همراه وزش باد زمینه مساعد را برای آتش‌سوزی‌ها فراهم کرد.
هر چند یکی از مهم‌ترین دلایل آتش سوزی طبیعت، گرم شدن هوا است که با خشک شدن پوشش‌های گیاهی می‌تواند منجر به آتش شود اما آنچه مسئولان و کارشناسان بر آن متفق‌القول هستند نقش موثر انسان‌ها در وقوع آتش سوزی در طبیعت است، طوریکه بیشتر آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگل‌ها تنها به‌دلیل بی‌احتیاطی افرادی است که به هنگام ترک کردن طبیعت آتش خود را به‌طور کامل خاموش نمی‌کنند.
براساس اعلام سرهنگ فیض االله رزمجو فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان بوشهر ۹۴ درصد از موارد حوادث آتش سوزی در مراتع این استان در تابستان امسال ناشی از عوامل انسانی است، غفلتی که باعث تخریب و از بین رفتن درختان، مراتع، جانوران و رویشگاه‌های گیاهی و جانوری زیادی می‌شود.
مدیر انجمن نجوم و محیط زیست استان بوشهر گفت: وجود لکه‌های سیاه در دامن طبیعتی که برخی از این عرصه‌ها و درختان و گیاهان دارویی طی میلیون‌ها سال به وجود آمده‌اند دل هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد و بیانگر بخشی از ضربه انسان به طبیعت است.
حسن باغبانی افزود: در کنار خاموش نکردن آتشی که برخی‌ها در طبیعت برای پخت و پز و تفریح درست می‌کنند؛ رها کردن بطری‌های پلاستیکی آب، شیشه و ته استکان در طبیعت منجر به تمرکز نور و افزایش حرارت و در نهایت بروز آتش‌سوزی در طبیعت می‌شود.
وی اضافه کرد: کاهش رطوبت، وزش باد خشک و سوزان و گرمای بیش از حد هوا از اردیبهشت ماه در استان بوشهر زمینه را برای هرگونه آتش سوزی فراهم می‌کند در این شرایط کوچک‌ترین سهل انگاری و غفلت انسانی حتی در حد یک "ته سیگار" همه چیز را برای ایجاد یک آتش سوزی وسیع آماده می‌کند.
ضعف در کنترل به موقع آتش‌سوزی‌ها
باغبانی اضافه کرد: از طرفی آماده نبودن مدیریت بحران و نداشتن تیم واکنش سریع برای حضور به موقع و مدیریت حادثه از جمله مشکلات استان بوشهر در حوادث آتش سوزی مراتع است.
وی ادامه داد: آتش‌سوزی که می‌توانست کمتر از یک هکتار از مراتع استان را تحت تاثیر خود قرار دهد اما آماده نبودن مدیریت بحران سبب شد تا یکهزار هکتار در چند ساعت بسوزد و از بین برود.
باغبانی گفت: آتش همیشه در کمین مراتع و علف‌زارهای استان است، حفاظت از این عرصه‌ها نیازمند مدیریت قوی و موثر است که بتوان از این عرصه‌ها حفاظت کرد.
وی ادامه داد: بسیاری از مدیران تصور می‌کنند آتش سوزی طبیعت در همه کشورها وجود دارد و طبیعت خود را به مرور زمان جبران می‌کند در صورتی که این طرز تفکر غلط است.
این فعال محیط زیست استان بوشهر یادآور شد: وجود جنگل‌های زاگرس در کشوری مانند ایران که در منطقه گرم و خشک قرار دارد موهبتی الهی است که طی صدها هزار سال دوره‌های مرطوبی اتفاق افتاده تا این بذرها توانسته اند دردل این سرزمین خشک شکل بگیرند و رشد کنند در چنین شرایطی سوختن درختانی از جمله بنه، بادام وگون که دیگر هیچگاه جایگزینی نخواهد داشت فاجعه به شمار می‌رود.
باغبانی یادآور شد: سوختن چند صد هکتار از مراتع بوشکان، تنگ سدر، کوه سیاه و دیگر مناطق استان یعنی نابودی هزاران درختی که برای کاشتن آنها باید میلیون‌ها تومان هزینه کرد تا دوباره احیا شوند.
صنایعی که احساس مسئولت نمی‌کنند
این فعال محیط زیست گفت: صنایع موجود در استان بوشهر با وجود داشتن امکانات لازم اطفای حریق اما به مسئولیت اجتماعی خود عمل نمی‌کنند و در هیچ یک از حوادث آتش‌سوزی تابستان امسال ورود نکردند.
وی تاکید کرد: مشارکت نکردن این مجموعه‌ها برای خاموش کردن آتش در عرصه‌های طبیعی استان بوشهر فقط به دلیل اینکه در محدوده کاری آنها نیست، خطای مدیریتی است زیرا هر یک از این تاسیسات نقش خیلی زیادی در تخریب مراتع و سواحل استان داشته‌اند.
باغبانی ادامه داد: در زمان آتش سوزی براساس مدیریت بحران تا عادی شدن شرایط همه دستگاه‌هایی که در منطقه حضور دارند باید مشارکت موثر کنند نه اینکه نسبت به مساله بی تفاوت باشند.
وی با اشاره به آتش سوزی تنگ سدر در منطقه دشتی افزود: منطقه تنگ سدر در نزدیک یکی از کارخانه‌های بزرگ است و در زمان وقوع آتش این کارخانه تنها با چند کارگر می‌توانست آتش را کنترل کند اما این آتش سوزی ساعت‌ها به طول انجامید و بخشی از مراتع این منطقه در آتش بی خیالی شرکت‌هایی که نقش موثری در تخریب محیط زیست دارند، بسوزد.
پایتخت انرژی، بالگرد آب‌پاش ندارد
مدیرکانون پیشگامان انرژی و توسعه استان بوشهر گفت: به طور قطع تامین امکانات متناسب با سرمایه‌های ملی علاوه بر راهگشا بودن در بحران‌های مشابه، صیانت و حفاظت از مجموعه‌های ملی را نیز به نحو شایسته تضمین می‌کند.
سید مهدی موسوی افزود: اما در زمان حاضر آنچه درد این آتش گدازنده را در استان بوشهر که به پایتخت انرژی کشور مشهور شده‌است، بیشتر می‌کند، نبود یک فروند بالگرد آب پاش برای کمک به سرعت خاموش کردن آتش در زمان وقوع حادثه است.
وی بیان کرد: تا چه زمانی باید شاهد سوختن سرمایه‌هایی نظیر کوهستان‌های شهرستان دشتستان و تنگستان، اسکله دیر و سایر موارد دیگر به دلیل فقر امکانات در استان بوشهر باشیم، باید از همین امروز چاره‌ای به حال فقر امکانات استان میزبان پایتخت انرژی ایران، به منظور بکارگیری در بحران‌های احتمالی نظیر زلزله، سیل، آتش‌سوزی و سایر موارد دیگر کرد.
آتش سوزی زمینه ساز بلایای بعدی
معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر گفت: آتش سوزی مراتع و عرصه‌های طبیعی باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و فراهم شدن زمینه مناسب برای تخریب‌های بعدی از سوی افراد سودجو و بلایای طبیعی از جمله سیل، رواناب، تخریب و فرسایش می‌شود.
تورج نظری ادامه داد: از بین رفتن برخی از وحوش، پناهگاه و بخشی از خوراک آنها از جمله دیگر مشکلاتی است که آتش سوزی مراتع و عرصه‌ها برای طبیعت به دنبال دارد.
وی ادامه داد: همچنین آتش سوزی باعث از بین بردن گیاهان خوش خوراک با ارزش غذایی بالا و گیاهان دارویی می‌شود و گیاهانی که ارزش چندانی از نظر غذایی برای طبیعت ندارند، جایگزین آنها می‌شوند.
نظری گفت: با هر آتش سوزی درختانی از جمله بادام، کلخنگ و بنه که در اثر میلیون‌ها سال به وجود آمده و رشده کرده‌اند، از بین می‌برد و با توجه به اینکه سال‌ها است بارندگی مناسبی نداریم، رطوبت در خاک جمع نمی‌شود، شرایط برای زادآوری پوشش درختی و بوته‌ای مناسب نیست، امکان جایگزینی این گونه درختان وجود ندارد و به این وسیله عرصه‌ها خالی از درختان می‌شود.
خاکستر شدن ۳۳۶۵ هکتار مراتع و جنگل‌های بوشهر در ۶ ماه
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر گفت: از اول سال تاکنون ۶۴ مورد آتش سوزی در مراتع این استان به وقوع پیوسته و سه هزار و ۳۶۵ هکتار از عرصه‌های طبیعی طعمه حریق شد.
غلامرضا منتظری افزود: از این میزان ۱۰۴ هکتار در قالب ۱۰ مورد از آتش سوزی‌ها در رویشگاه‌های جنگلی و سه هزار و ۲۶۱ هکتار در۵۴ حادثه در عرصه‌های مرتعی به وقوع پیوسته است.
وی ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که وسعت ۵۷ مورد از آتش سوزی‌ها زیر ۱۰۰ هکتار بود و بیانگر این است که با وجود همه مسائل و مشکلات اما اقدام به موقع یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر، جوامع محلی، سازمان‌های مردم نهاد، بسیج و جمعیت هلال احمر اجازه ندادند آتش وسعت بیشتری از عرصه‌های طبیعی را تحت تاثیر قرار دهد.
منتظری اضافه کرد: از مجموع آتش سوزی‌های عرصه‌های طبیعی استان بوشهر ۲هزار و ۵۴۰ هکتار در قالب هفت مورد آتش سوزی بالای ۱۰۰ هکتار گزارش شده‌است.
۵۶.۵ درصد آتش سوزی مراتع استان بوشهر مساحت ناشی از عوامل انسانی است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر بیان کرد: ۴۳.۵ درصد مساحت عرصه‌های طبیعی که در این استان تحت تاثیر آتش قرار گرفته‌اند براثر عوامل طبیعی و ۵۶.۵ درصد مساحت نیز ناشی از عوامل انسانی گزارش شده‌است.
وی اظهار کرد: افزون بر عوامل طبیعی یک سری عوامل غیر طبیعی نیز در این آتش سوزی‌ها دخالت داشته که تاکنون ۲ مورد شناسایی و به مراجع قضایی و انتظامی تحویل و برای آنها پرونده تشکیل شده‌است.
منتظری اضافه کرد: بارش‌های مناسب ۲ سال گذشته که از میانگین استان بالاتر و بعد از سال‌های پربارش دهه ۷۰ بی‌سابقه بود با پراکنش خوب باعث افزایش پوشش گیاهی و مرتعی شد و از طرفی با توجه به خشکسالی دو دهه اخیر جمعیت دامی کمتری از عرصه‌های مرتعی تعلیف شدند.
به گفته منتظری یک سری عوامل سهوی نیز از جمله سوزاندن کاه و کلش و بقایای زمین‌های کشاورزی نیز از جمله دیگر عوامل آتش سوزی به شمار می‌رود که به علت وسعت آتش‌سوزی، آتش به عرصه‌های ملی نیز سرایت می‌کند.
وی بی توجهی برخی افراد در عرصه‌های طبیعی و اختلاف بین برخی مرتع‌داران را از جمله دیگر علت‌های آتش سوزی‌های مراتع استان بوشهر عنوان کرد.
منتظری گفت: امسال به واسطه شیوع بیماری کرونا مردم بیشتر به سمت تفریحگاه‌های طبیعی روی آورده بودند که با توجه به خطاهای انسانی شمار آتش سوزی‌ها را در این استان افزایش داده‌است.
افزون بر ۱۵۰ میلیارد ریال خسارت آتش درمراتع استان بوشهر
وی، ایجاد آتش بُر در مناطق مستعد کشاورزی، نصب تابلوهای هشدار دهنده در مناطق با ریسک بالا، استخر آبگیری بالگرد درمنطقه بوشکان، ایجاد ارتباط نزدیک با جوامع محلی و با انجام کارهای احیایی با هدف ترمیم طبیعت درعرصه‌هایی که دچار آتش شدند از جمله اقدام‌های منابع طبیعی بوده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر تاکیدکرد: با توجه به ضرورت تامین امکانات لازم برای یگان حفاظت منابع طبیعی تلاش می‌شود با تامین اعتبار لازم این امکانات در استان تامین و در اختیار یگان قرار گیرد.
به گفته منتظری بیشترین گونه‌های خسارت دیده بنه، بادام، انجیر کوهی، گونه های مرتعی مانند گون، تنگ رس، شیر بادام و درختان بید که براساس بررسی‌های به عمل آمده تاکنون ۱۵۰ میلیارد و ۴۱۹ ملیون ریال به عرصه‌های طبیعی استان بوشهر بر اثر آتش سوزی خسارت وارد شده‌است.
وی یادآور شد: بیشترین مورد آتش سوزی از نظر وسعت، تعداد و تخریب در شهرستان دشتستان منطقه‌های کوه سیاه، بوشکان، طلحه، دهرود، به مرد و پس از آن شهرستان‌های دشتی، جم و تنگستان تحت تاثیر قرار گرفته اند.
حفاظت ۱.۸ میلیون هکتار مراتع بوشهر با مشارکت دوست‌داران طبیعت
به گفته منتظری در راستای سهیم کردن مردم در پاسداشت عرصه‌های ملی در قالب نیروهای مردمی دوستدار طبیعت تلاش شده از توان این افراد برای نگهداری یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار مرتع بعنوان انفال استفاده شود.
وی ادامه داد: همچنین در قالب امضای تفاهم نامه‌ای با بسیج سازندگی از ظرفیت بسیج برای کارهای دیده بانی و مراقبتی از مراتع استفاده می‌شود، طوریکه در حوادث سال‌جاری از توان این افراد، عشایر، و مرتع‌داران برای حفاظت از عرصه‌ها استفاده شد.
