گردشگری در طعم‌های جادویی غذاهای بوشهری

فکرشهر: غذاهای متنوع با طعم‌های جادویی از مناطق مختلف استان بوشهر بخشی مهم از گردشگری این استان را به خود اختصاص می‌دهد به نحوی که خیلی‌از گردشگران برای تجربه مزه واقعی غذاهای دریایی و کرانه‌ای به این استان سفر می‌کنند.

به گزارش فکرشهر از ایرنا، جاذبه‌های گردشگری استان بوشهر تنها محدود به دریا و ساحل ماسه ای و بکر آن از جمله ساحل زیبای ریشهر، عمارت‌های قدیمی و کنسول‌گری‌های مختلف در دل بافت تاریخی، نخلستان‌های سر به فلک کشیده، طبیعت دلنواز در دل زمستان و بازارهای تجاری نیست بلکه غذاهای محلی و سنتی رنگارنگ با طعم‌های مختلف از دیگر قابلیت‌های این استان به شمار می‌رود که گردشگران زیادی را به سمت خود فرا می‌خواند.

بوشهر یکی از استان‌های گردشگر پذیر کشور است که تا پیش از شیوع ویروس کرونا، هرسال بیش از ۶ میلیون مسافر و گردشگر از مناطق مختلف کشور به این استان سفر می‌کردند.

 قلیه ماهی و میگو (خورشت ماهی و میگو )، لَخ لَخ ماهی ( دم پخت ماهی)، پلو میگو، ماهی شکم پر، ماهی ته انداز، گِمنه یا لَلَک (بلغور ریز دانه گندم)، قیمه و شکر پلو، یتیمک بوشهری (غذایی بدون گوشت)، حلواهای خرمایی، انگشت پیچ و رنگینک‌هایی با تزئینات مختلف و گرده‌های طبخ شده با ادویه‌های گرم از غذاها، شیرینی‌ و نان‌های جنوبی است که جاذبه‌ای دیگر برای ایرانگردان دوستدار تجربه و سفر است.  

اما آنها که چشیده‌اند اذعان دارند که دست پخت، طعم و مزه غذاهای کدبانوهای بوشهری بویژه مادران و مادربزرگ‌های این سرزمین به حدی خاص است که هرکسی حتی اگر یک بار طعم این غذاهای محلی را در بوشهر مزه کرده باشد، به راحتی تفاوت آن را تشخیص می‌دهد، همین تفاوت‌ها در فوت و فن، مهارت و ظرافت پخت است که موجب نوعی از گردشگری می شود تا گردشگران رخت سفر به استان بوشهر ببندند.

گردشگری خوراک چیست؟ 

درست در همین نقطه است که گردشگری خوراک یا غذا شکل می‌گیرد تا به عنوان بخشی از صنعت متنوع گردشگری که می‌تواند در جذب گردشگر به یک منطقه خاص، کسب درآمد و و حتی انتقال فرهنگ، بسیار موفق عمل کند،زیرا غذاهای هر منطقه نماد و گویای فرهنگ، اقتصاد، تابوها و حتی ارزش‌ها و باورهای مردم آن منطقه است.

این گونه از گردشگری را می‌توان به عنوان یک پدیده اجتماعی معرفی کرد که علاوه بر تجربه مزه‌های تازه، به طور معمول با یک بازدید کلی از مراحل و نحوه تهیه غذا همراه است.

این بازدید شامل آشنایی با انواع خوراکی و نوشیدنی، بررسی میکروبیولوژی مواد خوراکی، بازدید از مزارع کاشت و پرورش مواد گیاهی و گوشتی و نحوه عرضه آن به بازار نیز می‌شود، در واقع هر کسی که به هر شکلی با غذا سر و کار دارد، قسمتی از گردشگری غذایی است.

آنطور که سازمان جهانی گردشگری گزارش می‌دهد، در کنار جاذبه‌های فرهنگی و طبیعت‌گردی، غذا یکی از سه دلیل اصلی و محبوب گردشگران برای سفر به نقاط مختلف جهان است و بنا به نظر پژوهشگران، سهم گردشگری غذا یا به تعبیری "شکم گردی" در صنعت گردشگری حدود ۱۵ درصد است طوریکه هر گردشگر در طول سفر به طور تقریبی ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار برای خرید غذا و خوراکی هزینه می‌کند.

ما ایرانی‌ها بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ نوع غذا، ۱۰۹ نوع نویشیدنی و تنوع بالایی در طبخ نان و شیرینی داریم و مکتب آشپزی ایرانی در کنار آشپزی رومی و چینی یکی از سه مکتب اصلی خوراک است، از این رو این قابلیت وجود دارد که در زمینه معرفی هرچه بیشتر غذاهای بومی و محلی مناطق مختلف کشور اقدام شود تا علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و اشتغال، زمینه معرفی فرهنگ غنی هر منطقه نیز فراهم شود.

تاثیرگردشگری خوراک بر روح و روان

شاید در نگاه نخست، به نظر برسد که گردشگری خوراک تنها بر روی جسم انسان تاثیرگذار است اما این گونه توریسم می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی بر روح و روان انسان‌ها داشته باشد؛ آشنا شدن با عادت‌های غذایی مناطق مختلف جغرافیایی می‌تواند برای گردشگران بسیار جذاب باشد، این صنعت اشتغال آفرین با خلاقیت و ایده محوری نقشی شگرف در پویایی اقتصاد هر منطقه دارد و اثرگذاری آن به همین بخش خلاصه نمی‌شود.

چنانچه مرضیه منصوری زاده از کارشناسان میراث فرهنگی می‌گوید: آشنایی با غذا و رژیم‌های غذایی جدید، بیشتر از جسم، بر روح و روان انسان تاثیر مثبت دارد و آشنایی با طعمی تازه می‌تواند در افراد مختلف هیجان مثبت ایجاد کند.

به اعتقاد این نویسنده بوشهری حفظ تاریخ و فرهنگ نیاکان از گزند فراموشی از مهم‌ترین‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد و غذا و خوراک در زنده نگاه داشتن فرهنگ و عادت گذشتگان بسیار کمک کننده است.

نکته قابل توجه دیگر در گردشگری خوراک پیوندی است که می‌تواند با گردشگری بافت تاریخی و سنتی داشته باشد؛ به این معنا که  گاهی برخی از مکان‌های تاریخی و خوراک‌های سنتی و قدیمی را در ارتباطی نزدیک قرار می‌دهد طوریکه یک رستوان قدیمی که در آن یک خوراک ویژه ارائه می‌شده، ممکن است امروز با ایجاد تغییرات کوچک و حفظ فضای سنتی خود، همان خوراک‌های قدیمی و خاص را ارائه دهد.

تجربه نشان داده است که ایجاد ارتباط میان مکان سنتی و غذای محلی پیوسته پیوندی موفق بوده و با استقبالی خوب روبرو شده است، به همین دلیل امروز در بسیاری از مناطق جغرافیایی، حتی در ایران تلاش شده است تا با حفظ آثار و بافت سنتی و مرتبط کردن آن با فرهنگ غذایی، به جذب گردشگران خوراک کمک شود.

به بیان منصوری زاده علاوه بر جذابیت‌های آب و هوایی و دیدن آثار فرهنگی و طبیعی، چشیدن و تجربه کردن غذاهای محلی (گردشگری خوراک) جاذبه‌ای است که گردشگر را به شهر یا روستایی می‌کشاند؛ افراد بسیاری با سفر به استان‌ها و حتی کشورهای مختلف به دنبال استفاده از غذاهای بومی و محلی آن منطقه می‌روند تا با فرهنگ آنها بیشتر آشنا شوند.

او با بیان اینکه فلسفه وجود ملت‌ها نیز در وجود همین تفاوت‌های غذا و لباس، مذهب، آئین و زبان شکل می‌گیرد، این گونه ادامه می‌دهد: جغرافیای هر منطقه با فرهنگ، رسوم و عادت‌های غذایی آنها ارتباطی ناگسستنی دارد، چنانکه غذاهای دریایی طعم غالب در سفره استان‌های جنوبی ایران است.

به بیان او اقلیم تناسبی انکارناپذیر با فرهنگ غذایی هر منطقه دارد؛ چنانکه مناطق ساحلی استان بوشهر ماهی و میگو و در مناطق پس کرانه‌ای و دشت غذاهای دیگری از جمله لِلَک که از گندم درست می‌شود و رشته پلو، دال عدس و کدو حلوایی با نام محلی (اوکدیی) استفاده می‌شود.

۱۸ غذا و شیرینی بوشهری در میان آثار ناملموس ملی

سفره‌های متنوع و رنگین بوشهری‌ها برای مهمانان، ریشه در طبع محلی اهالی خونگرم و مهمان نواز این استان دارد آنهایی که در میزبانی تلاش می‌کنند با مزه‌های به واقع جادویی خاطره فراموش نشدنی در خاطر میهمانان به جای بگذارند.

فرهنگ غذایی مردمان جنوب به خوبی نمایانگر روحیه گرم آنها است؛ بوشهری‌ها تنوع غذایی بالایی دارند هرچند که همچون دیگر مناطق حاره‌ای غذاهای دریایی نقش پررنگی در سفره‌های آنان دارد.

گردشگران با سفر به استان بوشهر فرصت تجربه طعم‌های تند و بی نظیر غذاهای جنوبی و دریایی و شیرینی‌هایی که بیشتر از خرما به عنوان مهمترین محصول این استان پخته می‌شود؛ این همان گردشگری خوراک است؛ قابلیتی که باید بیشتر به آن پرداخته شود.

هرچند استان بوشهر غذاهای بومی و سنتی زیادی دارد اما تاکنون از همه این غذاهای رنگارنگ تنها ۱۸ مورد غذا، نان و شیرینی در فهرست ثبت آثاری ملی کشور قرار گرفته است.

آنطور که سودابه معموری مسئول ثبت آثار ملی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: مهارت پخت غذاهای محلی ماهی شور، دوپیازه ماهی شور، قیمه و شکر پلو، قلیه ماهی، لِلَک بوشهری، شُلِه موهینی، پَتی چُندُر، مِجَک و هَشینه از جمله غذاهای اصیل بوشهری است که در فهرست ثبت آثار ناملموس قرار گرفته‌اند.

در کنار این غذاهای اصلی، آش بوشهری دیگر غذایی است در فهرست آثار ناملموس ملی جای گرفته است. آشی که به اعتقاد معموری شهره عام و خاص است و هرکسی یک بار آن را چشیده باشد به مشتری پرو پا قرص آن تبدیل می‌شود. او ادامه داد: فرهنگ پخت هَریسه در شهر شُنبه از جمله دیگر غذاهای معروف بوشهر است که مهارت پخت آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

معموری همچنین نان محلی گرده، مشتک ناری، تهیه حلوای انگشت پیچ بوشهری و شیوه پخت رنگینک را از جمله شیرینی‌ها و نان‌های بوشهری ثبت شده در فهرست آثار ملی عنوان کرد.
معرفی غذاهای جنوبی به تبلیغ نیاز دارند.

اما ثبت ملی این طعم‌های ریشه‌دار بوشهری به تنهایی راهگشا نیست و لازم است گام فراتر نهاد و برای بنا نهادن گردشگری خوراک بر این بستر مستحکم برنامه ریزی کرد.

به اعتقاد منصوری زاده کارشناس میراث فرهنگی غذا انگیزه اصلی ۱۰ درصد گردشگرانی است که به مناطق و حتی کشورهای مختلف سفر می‌کنند، اما  با وجود طعم و مزه‌های منحصر به فرد غذاهای محلی جنوب، تبلیغ و معرفی این خوردنی‌های بی نظیر با طعم‌های جادویی ناکافی بوده به نحوی که برخی از غذاهای مناطق محلی حتی برای خود مردم منطقه نیز ناشناخته باقی مانده است.

جنوب کشور بویژه استان بوشهر ظرفیت بالایی در این عرصه دارد و مزه‌ خاص خوراکی‌های بوشهری قابلیت معرفی به دنیا را دارد حال آنکه می‌توان گفت تا کنون اقدام قابل ذکری در این زمینه انجام نشده است.

آنطور که منصوری زاده می‌گوید: بیشتر غذاهای ایرانی به مانند غذاهای مدیترانه ای برای درست کردن آنها از حبوبات و سبزیجات زیادی استفاده می‌شود و قابلیت معرفی به دنیا را دارد اما تاکنون کار خاصی در این زمینه انجام نشده است.

 ایران کشوری با ۳۱ فرهنگ متفاوت و ویژگی‌های مردم شناختی خاصی است و به طور یقین به غیر از زرشک پلو با مرغ و قورمه سبزی که شهره عام و خاص است غذاهای بومی محلی دیگری در جای جای این  سرزمین وجود دارد که معرفی آنها نیاز به کار تبلیغی دارد.

به اعتقاد شایان بهرامی مدیراقامتگاه پیسو بندر رستمی بخش ساحلی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر تنها اقدام به ثبت بخشی از غذاها در فهرست آثاری ملی کرده است اما این وظیفه ما فعالان بخش گردشگری است که این غذاهای بومی و محلی که بیانگر فرهنگ و پیشینه استان هستند را با پرداختن خوب به آنها به گردشگران معرفی کنیم.

او براین باور است که ثبت آثار ناملموس استان به منزله کاشت چمن است که اگر به آن توجه و از آن مراقبت نشود از بین می‌رود؛ امروز بسیاری از استان‌ها با پرداختن خوب به محصولات خود توانسته اند از آنها ارزش اقتصادی و گردشگری پایدار ایجاد کنند درحالی که با وجود قابلیت‌های بی نظیر اما  این کار در استان بوشهر به خوبی انجام نشده است.

او  معتقد است: گردشگران امروز به گردشگران تجربه گرا تبدیل شده و بیشتر  به دنبال لمس تفاوت‌ها و تغییرات هستند و طبخ غذای بومی می‌تواند برای جامعه میزبان ارزش افزوده و گردشگری پایدار ایجاد کند.

به گفته بهرامی بوشهر به واسطه تنوع غذاهایی که دارد ظرفیت و قابلیت تبدیل به مقصد و قطب گردشگری خوراک را دارد به شرطی که بتوان برای این بخش در صفحه‌های شخصی و مجازی تولید محتوای باکیفیت کرد چون تولید محتوا نقشی اساسی در معرفی گردشگری خوراک دارد این محتواها باید قابل فهم و پویا باشد.

عماد شیرویس رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان بوشهر می‌گوید: گردشگری خوراک در برگیرنده هر نوع نوشیدنی و خوراک است و در جنوب این بخش از گردشگری به عنوان یکی از پتانسیل‌های جذب توریسم و پیامد خوب بویژه در اقتصاد گردشگری و به عنوان یک محرک و زمینه ای برای اشتغال و کارآفرینی به شمار می‌آید. 

مدیر بوم‌گردی گب گوب در منطقه رستمی بوشهر نیز معتقد است: با وجود همه قابلیت‌ها وتنوع های غذایی استان بوشهر اما امروز در رستوران‌های مطرح و حتی سنتی این استان کمتر به پخت غذاهای محلی و بومی پرداخته می‌شود این درحالی است که بیشتر گردشگران با مطالعه سفر می‌کنند و در سفر بویژه در بحث غذا به دنبال تجربه طعم‌های جدید غذایی هستند نه غذاهای فست فودی که امروز در بیشتر رستوران‌ها دیده می‌شود.

اسماء حسین زاده اطمینان دارد که منوی غذاهای جنوبی بویژه استان بوشهر بسیار متنوع است و حتی غذاهای بسیار ساده و کم خرج این منطقه نیز می‌تواند طرفداران خاص خود را داشته باشد.

این بانو با لهجه شیرین بوشهری از تجربه‌های خود در آشپزی به سبک بوشهر می‌گوید: بوشهری‌ها علاوه بر ماهی و میگو و خیلی غذاهای دریایی دیگر بعضی وقت‌ها غذاهای ساده و به قول خودمانی غذاهای حاضری اما با طعمی جادویی دارند از جمله بادمجان و گوجه با سبزی تازه و لیمو ترش که بعد از سرخ کردن بادمجان‌ها و مخلوط کردن آن با گوجه فرنگی طعمی بی نظیر دارد به نحوی که مسافران دائمی من هر وقت سری به بوشهر می‌زنند به طور حتم یک وعده بادمجان و گوجه درخواست می‌کنند.

حسین زاده تلیت کشک و ماست در کنار پیاز، سبزی به نام پرپین و یا همان (خُلفه) و مَنگک که نوعی سبزی خود رو و بیشتر در مناطق جنوبی به عمل می آید و بادمجان سرخ کرده را از دیگر غذاهای محلی بوشهری نامید که طعم بی نظیری دارند و بیشتر گردشگران عاشق طعم بی نظیر آن هستند.

او معتقد است: گردشگران وقتی وارد بوشهر می‌شوند بیشتر به دنبال استفاده از غذاهای محلی جنوبی هستند اما متاسفانه در رستوران‌ها کمتر به پخت این غذاها پرداخته می شود این درحالی است که اگر در استان غذاهای محلی به خوبی و با مهارت طبخ شود به طور یقین طرفداران خاص خود را دارد.

استان بوشهر محصولاتی از جمله میگو و خرما دارد که در تابستان برداشت می‌شود و این بهترین زمانی است که می‌توان همانند دیگر استان‌ها با برگزاری جشنواره‌های مختلف گردشگران را با نحوه برداشت و پخت انواع غذاها آشنا کرد هرچند هوا بسیار گرم است اما به طور یقین همین گرمای سوزان ۴۰ درجه بهترین فرصت برای جذب گردشگر خواهد بود.

به گفته شایان بهرامی مدیر اقامتگاه پیسو بندر رستمی بخش ساحلی برگزاری چنین تورهایی علاوه بر معرفی غذاهای بوشهری می تواند بازار خوبی را برای بهره برداران و تولید کنندگان نیز ایجاد کند و فرصتی است که گردشگران به طور مستقیم و از تولید کننده اقدام به خرید میگو و خرما کنند و این از نظر ارزش اقتصادی می تواند برای تولید کنندگان بسیار با صرفه باشد.

او معتقد است: حضور گردشگران در جشنواره های مختلف برداشت محصول و پخت غذا و فراگیری مهارت‌های پخت غذاهای بومی با تمام فوت و فن آن هرچند ممکن است برای مردم بومی منطقه که دچار یک روزمرگی شده اند یک مساله عادی باشد اما برای توریسم‌ تجربه گرا بسیار جذاب و یک تجربه ناب به شمار می‌رود.

استان بوشهر همچنین میوه‌های گرمسیری از جمله لوز، سپستون و جمبو دارد که متاسفانه با وجود منحصر به فرد بودن و ارزش غذایی این میوه‌ها اما تاکنون هیچ اقدامی برای معرفی و استفاده بهینه از آنها نشده است این درحالی است که می‌توان با برگزاری جشنواره‌های مختلف از این فرصت برای گردشگری استفاده کرد.

 به گفته بهرامی برگزاری جشنواره‌های مختلف غذایی بهترین زمان برای آشنایی گردشگران با بوم واقعی منطقه است.

آنچه از این نوشتار برمی آید این است که گردشگری غذا در بوشهر مظلوم واقع شده و کار تبلیغاتی مناسبی در رسانه‌های مختلف برای گردشگری خوارک و قابلیت‌های این استان در این بخش انجام نشده است که اگر این کار به خوبی مانند سایر استان‌های دیگر انجام می‌شد، امروز به طور یقین این استان گرمسیری اما مهمانواز به عنوان قطب غذای کشور معرفی می شد.