لبنان در آستانه جنگ مجدد؟ / العربی الجدید: سفر رئیس سازمان اطلاعاتی مصر به بیروت و احتمال دیدار با رهبر حزب الله

فکرشهر: العربی الجدید نوشت: رئیس سازمان اطلاعات مصر، سرتیپ حسن رشاد، صبح سه‌شنبه ۲۸ اکتبر ۲۰۲۵، در سفری غیرمنتظره و در میان تدابیر شدید امنیتی، وارد بیروت شد. او در کاخ بعبدا با رئیس‌جمهور لبنان، جوزف عون، دیدار کرد. این سفر در حالی انجام می‌شود که هم‌زمان، فرستاده ویژه آمریکا، مورگان اورتگاس، نیز در بیروت حضور دارد، و چند روز پس از دیدار رشاد با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در قدس اشغالی صورت گرفته است. مجموعه این رویداد‌ها به سفر رشاد ابعادی سیاسی و امنیتی بسیار حساس در مقطع پرتنش کنونی خاورمیانه بخشیده است.

به گزارش فکرشهر از انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: طبق بیانیه ریاست‌جمهوری لبنان در شبکه «ایکس»، محور گفت‌و‌گو‌های عون و رشاد شامل مسائل امنیتی و نظامی، هماهنگی‌های دوجانبه و بررسی راه‌های استفاده از فضای مثبت توافق غزه و نشست شرم‌الشیخ برای گسترش آن به پرونده لبنان بود. در این دیدار همچنین اوضاع کلی منطقه و به‌ویژه جنوب لبنان و وضعیت نوار غزه مورد بحث قرار گرفت. رشاد در این دیدار تأکید کرد که مصر آماده است برای «تثبیت ثبات در جنوب لبنان و پایان دادن به بی‌ثباتی امنیتی موجود» کمک کند و حمایت کامل قاهره از لبنان را تکرار نمود.

منبعی آگاه در مصر به روزنامه العربی الجدید گفته است که بیروت برای قاهره اهمیتی استراتژیک دارد و این سفر بخشی از نقش فعال منطقه‌ای مصر در جهت برقراری صلح و ثبات با هماهنگی ایالات متحده و دیگر شرکای عرب و بین‌المللی است. این منبع افزود: «لبنان در معادله آتش‌بس، جبهه‌ای کلیدی است، به‌ویژه پس از تحولات اخیر در سوریه و مرز‌های شمالی. مصر می‌خواهد از طریق ایفای نقشی فعال، مانع لغزش لبنان به سمت درگیری تمام‌عیار شود.»

رشاد همچنین با نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان، دیدار کرد و قرار است با نبیه بری، رئیس مجلس نمایندگان، نیز ملاقات کند. محور این دیدار‌ها بررسی پرونده‌های امنیتی و سیاسی، از جمله وضعیت مرز‌های جنوبی، نقش ارتش لبنان در اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت و امکان ازسرگیری هماهنگی‌های عربی برای حمایت از نهاد‌های لبنانی در برابر فشار‌های اقتصادی و امنیتی است. برخی منابع لبنانی نیز گفته‌اند رشاد احتمالاً در دیداری غیرعلنی با رهبری حزب‌الله نیز گفت‌و‌گو خواهد کرد، موضوعی که نشان‌دهنده بُعد سیاسی عمیق سفر اوست.

ناظران در قاهره معتقدند این سفر ادامه دیدار‌های اخیر رشاد در قدس است و احتمال دارد او پیام‌هایی مستقیم و غیرمستقیم از اسرائیل برای مقامات لبنانی به همراه داشته باشد، با هدف جلوگیری از تشدید تنش‌های مرزی. با این حال، روایت دیگری در محافل لبنانی وجود دارد که می‌گوید هدف اصلی رشاد بررسی امکان میانجی‌گری مصر میان لبنان و اسرائیل است، میانجی‌گری‌ای که بتواند به کاهش تنش‌ها و احیای سازوکار‌های تفاهم پس از جنگ ۲۰۰۶ منجر شود.

منابع مصری به العربی الجدید گفته‌اند که قاهره در تلاش است تا نقش دیپلماتیک خود را در مشرق‌زمین گسترش دهد، با تکیه بر جایگاه خود نزد همه طرف‌ها و ارتباطات بازش با واشنگتن، تل‌آویو و پایتخت‌های عربی. این منابع تأکید کردند که مصر پرونده لبنان را بخشی از امنیت کل منطقه می‌داند، نه صرفاً در چارچوب روابط دوجانبه، و از مدتی پیش هماهنگی‌های امنیتی نزدیکی با بیروت داشته است. سفر رشاد، به گفته آنها، بخشی از رویکرد جدید مصر برای جلوگیری از تکرار سناریو‌های فروپاشی منطقه‌ای دهه گذشته است.

منابع لبنانی متعددی نیز گزارش داده‌اند که سفر رشاد پس از رایزنی‌های فشرده میان قاهره و شماری از پایتخت‌های غربی و عربی انجام شده است. هدف از این تحرکات، تشکیل جبهه‌ای دیپلماتیک عربی واحد برای حمایت از ثبات لبنان و جلوگیری از گسترش تنش‌ها از غزه و سوریه به مرز‌های شمالی اسرائیل است. این تلاش‌ها در زمانی انجام می‌شود که هشدار‌ها درباره احتمال گسترش درگیری‌های نظامی و افزایش حملات هوایی اسرائیل در جنوب لبنان رو به افزایش است، و به همین دلیل ابتکار عمل مصر یکی از معدود تلاش‌های جدی برای جلوگیری از انفجار گسترده منطقه‌ای به شمار می‌رود.

عمرو ناصف، تحلیلگر سیاسی مصری و کارشناس مسائل لبنان، در گفت‌و‌گو با العربی الجدید اظهار داشت که قاهره با «نگاه واقع‌گرایانه» به پرونده لبنان نزدیک می‌شود و در پی یافتن راه‌حلی توافقی است که مانع درگیری فراگیر شود و ثبات لبنان را حفظ کند. او افزود: «درک قاهره این است که خطر فروپاشی در فلسطین، و آنچه در سودان، لیبی و سوریه رخ داده، همگی زنگ خطر‌هایی برای امنیت ملی مصر هستند. از این‌رو نابخردانه است اگر منطقه معدود ابزار‌های قدرت خود، به‌ویژه گروه‌های مقاومت، را از دست بدهد.»

به گفته منابع مطلع، هدف اصلی سفر رشاد کاهش خطر گسترش جنگ است، زیرا در هفته‌های اخیر تبادل آتش در جنوب لبنان شدت گرفته و خطر شعله‌ور شدن درگیری فراگیر افزایش یافته است. این در حالی است که چنین سناریویی می‌تواند ترتیبات «روز بعد» در غزه را تضعیف و مسیر‌های کشتیرانی در شرق مدیترانه و کانال سوئز را تهدید کند. هدف دوم قاهره نیز تثبیت دستاورد‌های مسیر غزه است؛ چراکه از زمان انتصاب رشاد به ریاست دستگاه اطلاعات مصر در اکتبر ۲۰۲۴، جایگزین عباس کامل، قاهره نقش فعالی در تضمین و نظارت بر توافقات امنیتی با اسرائیل و گروه‌های فلسطینی داشته است.

طبق گزارش منابع، دستور کار رشاد در بیروت شامل «پیام‌های بازدارنده متقابل» و طرحی موسوم به «مقاربه ۱۷۰۱» بوده است. در چارچوب این طرح، قاهره احتمالاً پیشنهادی عملی برای بازگشت به مفاد کامل قطعنامه ۱۷۰۱ (توقف خصومت‌ها، ایجاد مناطق عاری از سلاح در جنوب رود لیتانی و تقویت نقش نیرو‌های یونیفل) ارائه کرده است. این پیشنهاد از طریق کانال‌های غیرمستقیم با تل‌آویو مطرح شده و هدف آن جلوگیری از درگیری گسترده است، بدون اینکه شائبه دخالت یا تحمیل سیاسی بر بیروت ایجاد کند. به گفته تحلیلگران، دیدار اخیر رشاد با نتانیاهو مصر را در جایگاه میانجی‌ای قرار داده که می‌تواند «نیت‌ها را بیازماید» و پیام‌های «خطوط قرمز» را میان دو طرف منتقل کند.

در حالی که دولت لبنان جزئیات گفت‌و‌گو‌ها را به‌طور رسمی اعلام نکرده، ناظران معتقدند که قاهره در حال ترسیم نقشی دوگانه و جدید برای خود است: از یک‌سو در روند توافق شرم‌الشیخ و مراحل بعدی توافق غزه مشارکت فعال دارد، و از سوی دیگر با ورود به پرونده لبنان، در پی تثبیت آرامش منطقه‌ای و جلوگیری از اتصال جبهات مختلف است. اگر این سفر بتواند کانال گفت‌وگوی جدیدی میان بیروت و تل‌آویو از طریق میانجی‌گری مصر ایجاد کند، می‌تواند گامی نخست در جهت آتش‌بسی غیررسمی باشد که منافع همه طرف‌ها را تأمین و فشار بر جنوب لبنان را کاهش دهد.

علاء موسی، سفیر مصر در لبنان، نیز تأکید کرد که این سفر «در چارچوب هماهنگی سیاسی و امنیتی» میان دو کشور انجام شده و قاهره برای کاهش تنش تلاش می‌کند. او هشدار داد که گسترش و شدت حملات اسرائیل در لبنان مستلزم هشیاری و هماهنگی بیشتر است.

چند روز پیش از سفر بیروت، رشاد در ۲۱ اکتبر با نتانیاهو دیدار کرده بود؛ دیداری که بخشی از رایزنی‌های منطقه‌ای گسترده‌تر درباره آتش‌بس و روند سیاسی پس از آن محسوب می‌شود. از این منظر، سفر رشاد به بیروت را باید حلقه‌ای از ابتکار عمل هم‌زمان مصر در دو جبهه غزه و مرز لبنان-اسرائیل دانست.