هم‌افزایی پدافند غیرعامل و گردشگری، بستری برای توسعه پایدار

پنجم مهرماه، روز جهانی گردشگری، فرصتی مغتنم برای بازنگری در اهمیت و جایگاه این صنعت پویا و در عین حال حساس است. گردشگری، به عنوان یکی از موتور‌های محرکه اقتصاد جهانی و ابزاری قدرتمند برای تبادل فرهنگی، نقشی کلیدی در توسعه پایدار جوامع ایفا می‌کند. اما این صنعت، به دلایل گوناگون، از جمله ماهیت تعاملی و وابستگی به محیط پیرامون، همواره در معرض تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های مختلفی قرار دارد. در این میان، مفهوم پدافند غیرعامل با رویکردی پیشگیرانه و جامع، می‌تواند به عنوان یک بستر امن و پایدار، زمینه‌ساز شکوفایی و رشد پایدار صنعت گردشگری در ایران و جهان باشد.

ماهیت دوگانه گردشگری: فرصت و تهدید

صنعت گردشگری، در ذات خود، ترکیبی از فرصت‌ها و چالش‌هاست. از یک سو، قابلیت‌های بی‌نظیری در ایجاد اشتغال، ارزآوری، معرفی فرهنگ و تمدن، و ارتقاء سطح رفاه عمومی دارد. از سوی دیگر، وابستگی شدید آن به امنیت، آرامش، سلامت و ثبات محیطی، آن را به هدفی آسیب‌پذیر در برابر طیف وسیعی از تهدیدات تبدیل کرده است. این تهدیدات می‌توانند شامل بلایای طبیعی (زلزله، سیل، خشکسالی)، حوادث غیرمترقبه (آتش‌سوزی، انفجار)، تهدیدات بیولوژیکی (بیماری‌های همه‌گیر)، تهدیدات امنیتی (تروریسم، ناآرامی‌های اجتماعی) و حتی تهدیدات سایبری باشند. هرگونه اختلال در این زیرساخت‌های حیاتی، می‌تواند به سرعت منجر به کاهش چشمگیر ورود گردشگران، افت درآمد ارزی و در نهایت رکود در این صنعت شود.

پدافند غیرعامل: تضمین‌کننده امنیت و تاب‌آوری گردشگری

پدافند غیرعامل، به عنوان مجموعه‌ای از اقدامات غیرمسلحانه، با هدف کاهش آسیب‌پذیری‌ها و افزایش مقاومت در برابر تهدیدات، نقشی حیاتی در حفظ و ارتقاء امنیت و تاب‌آوری صنعت گردشگری ایفا می‌کند. این اقدامات در سطوح مختلف قابل تعریف و اجرا هستند:

* حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی: شامل اماکن تاریخی و فرهنگی، موزه‌های، فرودگاه‌ها، بنادر، تأسیسات اقامتی و خدماتی، و جاذبه‌های طبیعی. ایمن‌سازی این اماکن در برابر زلزله، آتش‌سوزی و حملات احتمالی، اولویت اول است.

* تأمین امنیت و سلامت گردشگران: ایجاد سازوکار‌های لازم برای حفاظت از جان و مال گردشگران، کنترل بهداشتی ورودی‌ها و اماکن گردشگری، و آمادگی برای مقابله با بحران‌های بهداشتی.

* مدیریت بحران و تاب‌آوری: تدوین برنامه‌های جامع مدیریت بحران، شامل شناسایی ریسک‌ها، پیش‌بینی سناریو‌های مختلف و ایجاد تیم‌های واکنش سریع برای مقابله با حوادث غیرمترقبه. این امر به کاهش زمان بازگشت به حالت عادی پس از وقوع بحران کمک شایانی می‌کند.

* پدافند غیرعامل در حوزه سایبری: حفاظت از اطلاعات حساس گردشگران، سیستم‌های رزرواسیون و زیرساخت‌های دیجیتال صنعت گردشگری در برابر حملات سایبری.

گردشگری: عاملی در ارتقاء فرهنگ و پیام‌رسانی پدافند غیرعامل

رابطه پدافند غیرعامل و گردشگری، یک‌طرفه نیست. صنعت گردشگری، با فراهم آوردن بستری برای تعامل و تبادل فرهنگی، می‌تواند به ارتقاء سطح آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ پدافند غیرعامل در جامعه کمک کند.

* معرفی ظرفیت‌ها و دستاوردها: برگزاری تور‌های تخصصی گردشگری دفاع مقدس، بازدید از پروژه‌های زیرساختی ایمن‌سازی شده، و نمایش دستاورد‌های کشور در حوزه پدافند غیرعامل، می‌تواند به معرفی این مفاهیم و اهمیت آنها در سطح ملی و بین‌المللی کمک کند.

* دیپلماسی فرهنگی و تبادل دانش: تعامل گردشگران خارجی با جامعه میزبان، فرصتی برای معرفی فرهنگ غنی و ارزش‌های ملی، از جمله اهمیت امنیت و آمادگی در برابر بحران‌ها، فراهم می‌آورد.

* جذب سرمایه‌گذاری: امنیت و ثبات حاصل از اجرای مؤثر پدافند غیرعامل، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کرده و زمینه را برای توسعه پروژه‌های بزرگ گردشگری که خود نیازمند رعایت اصول پدافند غیرعامل هستند، فراهم می‌سازد.

ضرورت هم‌افزایی برای توسعه پایدار

توسعه پایدار در صنعت گردشگری، مستلزم ایجاد تعادلی میان رشد اقتصادی، حفاظت از محیط زیست و فرهنگ و تضمین امنیت و سلامت است. پدافند غیرعامل، با تأکید بر حفظ زیرساخت‌ها، افزایش تاب‌آوری و تأمین امنیت، به طور مستقیم به تحقق این اهداف کمک می‌کند. هم‌افزایی میان این دو حوزه، نیازمند رویکردی کلان‌نگر و بین‌بخشی است.

تدوین استراتژی‌های ملی مشترک، ایجاد کارگروه‌های تخصصی با حضور نمایندگان سازمان‌های مرتبط با پدافند غیرعامل و گردشگری و گنجاندن مفاهیم پدافند غیرعامل در برنامه‌های آموزشی و ترویجی گردشگری، گام‌های اساسی در این مسیر خواهند بود.

در نهایت، پنجم مهرماه، روز جهانی گردشگری، زمانی است که باید بر این پیوند حیاتی و دوسویه میان پدافند غیرعامل و گردشگری پایدار تأکید بیشتری کنیم. با سرمایه‌گذاری هوشمندانه بر امنیت و تاب‌آوری، می‌توانیم ضمن حفاظت از میراث گران‌بهای خود، صنعتی پویا و شکوفا را برای نسل‌های آینده تضمین نماییم.